Timbuktu'nun kayıp el yazmaları bulundu. Timbuktu'nun el yazmaları, bilginin kalıcılığını ve Afrika'nın bilimsel katkılarını yansıtıyor.
Afrika’nın altın çağına ışık tutan Timbuktu’nun kayıp el yazmaları bulundu. Genellikle Mansa Musa’nın şaşırtıcı servetiyle ilgili hikayelerin gölgesinde kalan bu el yazmaları, Timbuktu’nun dünya medeniyetine uzun süredir devam eden katkısına ışık tutuyor. Bir zamanlar önemli bir dini, kültürel ve ticari merkez olan Timbuktu’nun eğitimdeki dehası dünya çapında ün salmıştı.
TİMBUKTU VE MANSA MUSA İLE BİRLİKTE YÜKSELEN MALİ İMPARATORLUĞU
İslami sanat, miras ve kültürü tanıtmak ve kutlamak amacı ile bir grup sanatçı tarafından kurulan Bayt Al Fann tarafından yayınlanan Tweet serisine göre Mali, Mansa Musa yönetimi sırasında Moritanya, Senegal, Nijerya ve Çad gibi ülkeleri kapsayan geniş bir imparatorluğa nüfuz ederek Afrika’nın en zengin krallıklarından biri olarak gelişti. Ancak Mansa Musa’nın mirası, maddi zenginliği aştı. Sadık bir Müslüman olarak, Malili alimlerin yardımıyla titizlikle planlanmış, dönüştürücü bir hac yolculuğuna çıktı. Dönüşü, Timbuktu’nun yeniden canlanmasının ve bir öğrenme merkezi olarak yükselişinin başlangıcı oldu.
Timbuktu’s long lasting contribution to world–civilization is its scholarship. For more than 600 years, Timbuktu was a significant religious, cultural & commercial center & the brilliance of education in Timbuktu was world famous!
A thread on Timbuktu & the manuscripts of Mali… pic.twitter.com/QUnVE1TICS
— Bayt Al Fann (@BaytAlFann) July 12, 2023
Mansa Musa’nın himayesi altında, camiler ve büyük kamu binaları Gao gibi şehirleri süsledi, 14. yüzyılda İslami eğitimin zirvesi Timbuktu oldu. Şehrin üç muhteşem kerpiç ve ahşap camisi (Sankoré, Djingareyber ve Sidi Yahia) Timbuktu’nun altın çağının fenerleri olarak hizmet etti. Bu mimari harikalar, Barış Elçileri olarak bilinen İslam alimlerini barındırıyor ve eğitici el yazmaları içeren geniş kütüphaneler barındırıyordu.
Mansa Musa’nın Timbuktu’nun eğitim altyapısına yaptığı katkılar önemliydi. Aslen Tuaregler tarafından inşa edilen Sankoré Camii, onun hükümdarlığı döneminde, uzak diyarlardan saygın İslam alimlerini kendine çeken kapsamlı iyileştirmelerden geçti. Ayrıca, ünlü Abu Ishaq Al Saheli’nin uzmanlığından yararlanarak Djinguereber Camii’nin inşaatını yaptırdı. Bu üç medrese (öğrenim merkezi) Sahra Altı Afrika’daki en eski yüksek öğretim kurumu olarak bugün Kur’an-ı Kerim Sankore Üniversitesi olarak eğitim misyonlarına devam ediyor.
TİMBUKTU’NUN EL YAZMALARI KORUNUYOR
Timbuktu’nun el yazmaları, Mali İmparatorluğu’nun entelektüel gücünün bir kanıtı olarak duruyor. Kahire, Bağdat, İran ve ötesinden bilim insanları, kutsal Müslüman metinlerin ciltlenmiş baskılarına erişmek için Timbuktu’ya çok uzak mesafeler kat ettiler. Timbuktu’nun entelektüel bir vaha olarak ünü, astronomi ve matematikten tıp ve hukuka kadar uzanan konuları kapsayan birkaç yüz bin el yazmasının derlenmesine ve üretilmesine katkıda bulunan çeşitli alanlardaki aydınları cezbetti.
Bu değerli kitaplar, değerli varlıklar olarak nesiller boyunca aktarılan bilginin korunmasında çok önemli bir rol oynadı. Batı Afrika griotları tarafından desteklenen sözlü tarih geleneği, bu yazılı kayıtlara duyulan saygıyı yansıtıyordu. Bununla birlikte, Fransızlar 17. yüzyılda Batı Afrika’ya geldiğinde, Timbuktu’nun entelektüel mirasının tamamlanmamış bir anlatımını geride bırakarak çok sayıda el yazması Avrupa’ya götürüldü.
Yine de, koruma ruhunun devam etmesiyle Timbuktu’nun Ahmed Baba Merkezi, Mamma Haidara Hatıra Kütüphanesi ve Boujbeha’daki Cheick Zayni Baye Kütüphanesi gibi kütüphaneleri bu el yazmaları da korunuyor ve paylaşılıyor. Çabaları, bu metinlerde yer alan ve daha önce Mali dışında bilinmeyen bilgi zenginliğine İslami araştırmalar ve Afrika araştırmaları alanındaki bilim adamlarının erişebilmesini sağlıyor.
DİJİTALLEŞME İLE EL YAZMALARI DAHA ERİŞİLEBİLİR
Son yıllarda dijitalleştirme projeleri, Timbuktu’nun el yazmalarının erişilebilirliğini daha da artırdı. British Library’nin Nesli Tükenmekte Olan Arşivler Programı, yerel çabalarla işbirliği içinde, Timbuktu’dan 40 binden fazla eski el yazmasını başarılı bir şekilde dijital ortama aktardı ve dünya çapındaki akademisyenler için çevrimiçi hale getirdi. Dijital çağ, Timbuktu’nun hikayesinde, geçmişi bugünle birleştiren ve gelecek nesillere Afrika’nın entelektüel mirasının derinliğini keşfetmeleri için ilham veren yeni bir bölümün açılışını yaptı.
Dünya, medeniyetlerin gizli miraslarını ortaya çıkarmaya devam ederken, Timbuktu’nun el yazmaları, bilginin kalıcı gücünün ve Afrika’nın bilimsel katkılarının bir kanıtı. Timbuktu’nun canlı bir öğrenme merkezi olarak rolünü aydınlatıyor ve dünya uygarlığının tarihçesindeki yerini güçlendiriyor. Kıtalar arasındaki uçurumu dolduran ve Afrika’nın insanlığın ilerlemesine yaptığı paha biçilmez katkıların daha derinden takdir edilmesi, ortak tarihimizi şekillendiren bilim ve kültürel zenginlik hakkında daha fazla bilinç kazanılması gerekiyor.
