Anayasa Mahkemesi, eski CHP Milletvekili Enis Berberoğlu’nun seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine oy birliği ile karar verdi. Bu karar sonrasında Berberoğlu’nun düşürülen milletvekilliği ile ilgili ne gibi işlem yapılacak sorusu gündeme geldi.
AYM'nin Enis Berberoğlu kararını bir mahkeme daha tanımadı
Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP eski Milletvekili Enis Berberoğlu’nun seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine oy birliği ile karar verdi. Bu karar sonrasında Berberoğlu’nun düşürülen milletvekilliği ile ilgili ne gibi işlem yapılacak sorusu gündeme geldi. CHP’li hukukçu milletvekillerinin yorumu, Enis Berberoğlu’nun milletvekilliği devam ettiği yönünde. En önemli soru Berberoğlu, milletvekilliğine geri dönecek mi? AYM kararı karşında TBMM Başkanı Şentop nasıl tavır alacak?
Berberoğlu’nun milletvekilliği Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nin MİT Tırları davasından aldığı 5 yıl 10 aylık hapis cezasını onamasına ilişkin yargı kararının Meclis Genel Kurulu’nda okunmasıyla düşürüldü. Berberoğlu, milletvekilliği düşürüldükten sonra tekrar cezaevine gönderildi. Pandemi nedeniyle Enis Berberoğlu, cezaevinden salıverildi.
GEÇİCİ MADDE KALICI GİBİ UYGULANDI
AYM, Anayasa’nın 83. maddesine göre “tekrar seçilen milletvekilinin dokunulmazlık kazanacağı kuralının esas ve geçerliliğini koruduğunu” hatırlatılarak, Berberoğlu’nun milletvekili dokunulmazlığına rağmen yargılanmasını hak ihlali saydı. Mahkeme, Anayasa’ya 2016 yılında eklenen geçici 20. Maddenin yeniden seçilen milletvekilleri için uygulanamayacağını kararında belirtti.
Buna göre Berberoğlu’nun dokunulmazlığı Anayasaya Mayıs 2016’da eklenen Geçici Madde 20 ile kaldırıldı. Bu geçici madde sadece o ana kadar Meclise ve diğer ilgili mercilere intikal etmiş dokunulmazlık dosyaları için geçerli olduğu dikkate alınmadı. Bir anlamda TBMM kendi çıkardığı yasayı görmezden geldi. Berberoğlu’nun milletvekilliği düşürülürken geçici maddenin istisnai özelliğini dikkate almadı.
BERBEROĞLU YENİDEN MİLLETVEKİLİ SEÇİLDİ
Yüksek Mahkeme’nin yorumuna göre, yeniden milletvekili seçilen kişiyle ilgili Anayasa’nın 83. maddesinin 4. fıkrası uyarınca yeniden dokunulmazlık kazanacağı kuralı bulunuyor. Anayasa Mahkemesi, kararında “Anayasa’nın geçici 20. maddesi, yürürlüğe girdiği tarihe kadar ilgili mercilere intikal etmiş dokunulmazlık fezlekelerinin her biri hakkında TBMM’nin izin verme usulünün yerine topluca dokunulmazlığın kaldırılması hükmünü içermektedir. Dolayısıyla anılan madde 26. yasama döneminde geçerli olan dokunulmazlıklara uygulanarak tükenmiş bir hüküm olup yasama dokunulmazlığı gibi somut bir hukuki güvenceye kalıcı bir istisna getirmemektedir” ifadesine yer verdi.
Kararda, Berberoğlu’nun 24 Haziran 2018 genel seçimlerinde yeniden milletvekili seçilmesi nedeniyle, milletvekili seçildiği tarih itibariyle tekrar yasama dokunulmazlığından yararlanmaya başladığı, bu nedenle anılan tarihten sonra tutukluluğunun devam ettirilmesinin anayasayla bağdaşmayacağı ifade edildi.
MAHKEME İHLALİN DEVAM ETTİĞİNİ BELİRTTİ
Anayasa Hukuku hocası Prof. Dr. Osman Can’a göre Anayasa Mahkemesi kararında, adını net koymadan, “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” yönünden ihlalin devam ettiğini vurguladığını belirtti. Can, durumu şöyle açıklıyor: “İhlali devam eden tek husus ise, Berberoğlu’nun 27. Dönem Milletvekili olması, dokunulmazlığı ve seçme ve seçilme hakkının bu döneme ait olması ve ihlal tespit edilen Yargı kararının da Berberoğlu’nun 27. dönem milletvekilliğini düşürmüş ve TBMM Başkanlığının bu bilgiyi Genel Kurula bildirmek suretiyle düşmeyi etkinleştirmiş olmasıdır. Yani devam eden ihlal, dokunulmazlığın geçerli olduğu yasama dönemi devam ederken Berberoğlu’nun seçilme hakkı ile siyasi faaliyette bulunma hakkını kullanamıyor olmasıdır.”
Enis Berberoğlu AYM kararı sonrası milletvekilliğine geri dönebilecek mi?
Enis Berberoğlu AYM kararı sonrası milletvekilliğine geri dönebilecek mi?
MAHKEME KARARI YOKSA, DÜŞÜRÜLMÜŞ BİR MİLLETVEKİLLİĞİ DE YOKTUR
Can, yargılamanın yeniden yapılmasının daha önce verilen mahkumiyet kararının ortadan kalkması anlamına geldiği belirterek, “O halde ortada kesinleşmiş bir mahkeme kararı yok ise, düşürülmüş bir milletvekilliği de yoktur. TBMM Başkanlığı herhangi bir işlem yaparak Berberoğlu’nun milletvekilliğini düşürmemiş, sadece kesinleşmiş yargı kararıyla düşmüş olduğu bilgisini Genel Kurul ile paylaşmıştır”dedi.
MECLİS BAŞKANLIĞI MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMEDİĞİNİ İLAN EDEBİLİR
Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla daha önce verilmiş cezanın ortadan kaldığı için verilmiş bir hüküm olmadığına işaret eden Can, şu ifadeleri kullandı: “Şimdi Anayasa Mahkemesi yargılamanın yenilenmesine hükmettiğine ve bu kararı da geçmişe etkili olarak bir hukuki statüye (milletvekilliğinin düşmüş olması) son verdiğine göre göre, ortada bir düşme de yoktur. Olmadığına göre TBMM Başkanlığı herhangi bir işlem yapmaksızın veya Genel Kurul’a herhangi bir karar aldırmaksızın, Anayasa Mahkemesi kararını, usulde paralellik ilkesi gereği, Genel Kurul’a bildirmekle yetinebilir; Berberoğlu’nun vekilliğinin düşmemiş olduğunu ve çalışmalarına devam edebileceğini ilan edebilir.”
CHP’Lİ VEKİLLER: DÜŞÜRME KARARI YOK HÜKMÜNDE
CHP Grup Başkanvekili Engin Altay’a göre AYM kararı sonrasında TBMM’deki milletvekilliği düşürme işlemi yok hükmünde olduğunu belirtti.
CHP İstanbul Milletvekili Anayasa Hukuku hocası İbrahim Kaboğlu ise Anayasa Mahkemesi kararının hukuki bir durum doğurduğunu ve TBMM Genel Kurulu’nda 4 Haziran tarihindeki düşürme kararının geçersiz kılınması gerektiğine işaret etti.
SÜREÇ NASIL İŞLEMİŞTİ?
4 Haziran’da TBMM Genel Kurulu’nda, Berberoğlu gibi cezaları onanmış ama AYM’deki dosyaları henüz karara bağlanmamış olan HDP Diyarbakır milletvekili Musa Farisoğulları ve Hakkari milletvekili Leyla Güven’in de milletvekillikleri düşürülmüştü.
BERBEROĞLU, MİT TIRLARI DAVASINDAN CEZA ALDI
Berberoğlu, durdurulan MİT tırları görüntülerini Cumhuriyet gazetesi eski genel yayın yönetmeni Can Dündar’a verdiği gerekçesiyle 13 Şubat 2018’de “devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” suçundan 5 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırılmıştı.
Berberoğlu cezaevindeyken katıldığı 24 Haziran 2018 milletvekilliği seçimlerinde CHP İstanbul milletvekili olarak seçildi. Yargıtay aldığı hapis cezasını 20 Eylül 2018’de oy çokluğuyla onadı. Yargıtay ayrıca Berberoğlu’nun milletvekilliği sona erinceye kadar cezasının infazının durdurulmasına ve salıverilmesine karar verdi. Bu kararın ardından tahliye edilen Berberoğlu, 1 Ekim 2018’de TBMM Genel Kurulunda milletvekili yemini etti.
TBMM Başkanlığı, AYM süreci devam etmesine rağmen milletvekilleri hakkındaki kesinleşmiş cezaları 4 Haziran 2020’de TBMM Genel Kurulu’nda okutmuş ve üç ismin milletvekillikleri düşürülmüştü. Ertesi gün gözaltına alınan Berberoğlu, yeniden tutuklanarak cezaevine gönderilmişti. Berberoğlu, pandemi nedeniyle cezaevinden salıverilmişti.
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ CHP’NIN DESTEĞİYLE ÇIKTI
Ankara’da 17 Şubat 2016’da Merasim Sokak ve 13 Mart’A Kızılay’da bombalı saldırıları gerçekleşti. Bu saldırılar sonrasında ülke genelinde yükselen milliyetçi dalgayı arkasına alan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Meclis’te fezlekesi olan milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması için Anayasa değişikliği teklifi önerdi. AKP ve MHP’nin yanı sıra CHP de destek verdi.
Anayasa değişikliği teklifi 20 Mayıs 2016 tarihinde Meclis’te 376 ‘evet’ oyuyla kabul edildi. Yapılan düzenleme fezlekesi bulunan milletvekillerinin dokunulmazlıklarının bir kereliğine kaldırılmasını kapsıyordu.
Bu düzenlemenin kabulü sonra eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın da aralarında bulunduğu çok sayıda milletvekilinin dokunulmazlığı kaldırılarak cezaevine konuldu.
CHP ADALET YÜRÜYÜŞÜ YAPTI
Enin Berberoğlu, yargılandığı MİT Tırları davasındaki yargılandığı davadan ceza alması üzerine tutuklandı. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bu tutuklama kararından bir gün sonra Ankara’dan İstanbul’a kadar devam edecek ‘Adalet Yürüyüşü’ başlattı. Adalet Yürüyüşü 15 Haziran 2017’de Ankara’da Güvenpark’ta başladı ve 9 Temmuz 2017’de Maltepe’de sonlandı. 420 kilometrelik yolu 25 günde yürüyen Kılıçdaroğlu, yürüyüşün sonunda Maltepe’de bir miting de düzenledi.
GÖZLER TBMM BAŞKANININ KARARINDA
Enis Berberoğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmesiyle ilgili TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un nasıl bir yol izleyecek? Bu sorunun cevabı merakla bekleniyor. Bu sürecin bu hale gelmesinde Anayasa Hukuku hocası olan Şentop’un hukuk yerine siyasi hesapları gözetmesinin etkili olduğu yönünde eleştiriliyor.
