Anayasa Mahkemesi (AYM) üyesi Engin Yıldırım’ın “ışıklar yanıyor” paylaşımının ardından Yüksek Mahkemesi’nin yapısının değiştirilmesi tekrar gündemde. AYM üyesi Engin Yıldırım’ın görevden alınıp alınmaması da tartışmalar arasında. Peki, AYM üyesi görevden alınabilir mi? Hangi şartlarda AYM üyesinin görevi sona erer?
Anayasa Mahkemesi üyeleri.
Anayasa Mahkemesi (AYM) üyesi Engin Yıldırım’ın “ışıklar yanıyor” paylaşımının ardından Yüksek Mahkemesi’nin yapısının değiştirilmesi tekrar gündemde. AYM üyesi Engin Yıldırım’ın görevden alınıp alınmaması da tartışmalar arasında. Peki, AYM üyesi görevden alınabilir mi? Hangi şartlarda AYM üyesinin görevi sona erer?
Anayasa Mahkemesi kurulduğu günden bu tarafa hep tartışmaların odağında yer alan bir kurum oldu. Anayasa Mahkemesi 1961 Anayasası ile kuruldu. AYM son dönemde iktidarın sözcülerinin hedefinde. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, karayollarında gösteri yapılmasını engelleyen yasayı iptal etmesinden dolayı AYM’yi hedefe koydu. Ardından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Anayasa Mahkemesi’nin yapısını değiştirilmesini istedi. Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan da buna destek verdi.
1961 Anayasası’na göre AYM’nin üyesi sayısı 15 asil 5 yedekten oluşuyordu. 1982 Anayasası ile birlikte bu sayı 11 asil 5 yedek üye düşürüldü. 2010 Anayasa değişikliği ile üye sayısı 17’ye çıkarıldı ancak üyeler için 12 yıl görev süresi sınırlaması getirildi. Askeri yargının 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında kapatılmasının ardından üye sayısı 15’e düştü. Ancak mevcut üyelerin görevi devam ettiğinden AYM’nin Ekim 2020 itibariyle 16 üyesi mevcut.
KESİN MAHKEME KARARI OLMADAN GÖREVDEN ALINAMAZLAR
AYM’nin görev ve yetkilerini düzenleyen 6216 sayılı kanuna bir üyenin görevden alınması içini “Hâkimler ve Savcılar Kanununa göre hâkimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı kesin hüküm giyilmesini” şart koşuyor. Ayrıca sağlık bakımından görevini yerine getiremeyeceği sağlık kurulu raporuyla kesin olarak anlaşılması hâlinde göreve son verilebiliyor. Bu iki şart dışında AYM üyelerinin görevden alınması mümkün değil; ancak istifa durumunda bu görev sona eriyor.
15 TEMMUZ’DAN SONRA 2 ÜYE “İLTİSAK” KANAATİYLE GÖREVDEN ALINDI
AYM Genel Kurulu 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında gözaltına alınan iki üyesini ise ihraç etti. Anayasa Mahkemesi, iki üyesiyle ilgili kararını verirken Olağanüstü Hal kapsamında çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnameyi kendisine dayanak olarak kabul etti. Kanundaki iki madde olan “kesin hüküm giyme” ve “sağlık sorunu” olmamasına rağmen üyeler Alparslan Altan ve Erdal Tezcan’ın üyeliklerine son verildi.
BAŞKAN ARSLAN: DELİLE GEREK YOKTU, KANAATLE İHRAÇ ETTİK
AYM Başkanı Zühtü Arslan bu konuda yaptığı konuşmada 15 Temmuz sonrası ihraç edilen iki üye için delile ihtiyaç olmadığını ve kanaatle karar verdiklerini ifade etti. Başkan Arslan AYM’nin sitesinde yer alan konuşmasında şu ifadeleri kullandı: “İhraç kararı verilebilmesi için Anayasa Mahkemesi üyeleri ile terör örgütü ve terör faaliyetleriyle diğer bir deyişle darbe teşebbüsüyle arasında kesin bir bağ kurulması aranmamış; MGK’ca devletin 6 milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen ‘yapı’, ‘oluşum’ veya ‘gruplar’la bağ kurulması yeterli görülmüştür.”
15 Temmuz sonrası ihraç edilen AYM üyesi Alparslan Tezcan
Zühtü Arslan KHK’nın aynı maddesine göre meslekten çıkarma tedbirinin uygulanabilmesi için “söz konusu bağın yapıya, oluşuma veya gruba ‘üyelik’ veya ‘mensubiyet’ şeklinde olması zorunlu olmadığını ve ‘iltisak” ya da ‘irtibat’ bulunmasının yeterli olduğunu” savundu. İltisak veya irtibat için delile gerek olmadığını itiraf eden Zühtü Arslan şöyle konuştu:
“Son olarak bu maddede, terör örgütleri veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplar ile üyeler arasındaki bağın ‘sübut’ derecesinde ortaya konulması aranmamaktadır. Böyle bir bağın Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunca ‘değerlendirilmesi’ yeterli görülmüştür. Buradaki değerlendirme Genel Kurulun salt çoğunluğunda oluşacak bir ‘kanaati’ ifade etmekte olup bu kanaat cezai sorumluluğun bulunup bulunmadığından bağımsız olarak oluşacak bir kanaattir.”
ENGİN YILDIRIM’IN AYM ÜYELİĞİ SONA ERER Mİ?
Olağanüstü (OHAL) dönem olmadığı için aynı aynı Kanun Hükmünde Kararname’nin şimdi uygulanmasına imkan bulunmuyor. AYM üyesi Engin Yıldırım ancak “hâkimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı kesin hüküm giymesi” durumunda veya sağlığının el vermemesi durumunda görevde alınabilir.
ÖZAL’IN ATADIĞI ÜYE GÖREVE BAŞLATILMADI
Anayasa Mahkemesi ile ilk ciddi sorunları yaşayan siyasetçilerden birisi Turgut Özal oldu. Özal’ın üniversitelerdeki başörtüsü yasağını kaldırma girişimi 1987-1989 yılında Anayasa Mahkemesi’ne takıldı. Anayasa Mahkemesi ile sorunlar yaşayan Turgut Özal, Cumhurbaşkanı olunca sorunlar bitmedi.
8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından atanan Prof. Dr. Süleyman Arslan, Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Özden tarafından şartları taşımadığı gerekçesiyle göreve başlatılmadı. Özal, daha sonra Süleyman Arslan’ın yerine Prof. Dr. Sacit Adalı’yı Anayasa Mahkemesi’ne üye olarak atayarak krizi çözdü.
SEZER’İN ATADIĞI ÜYE GÖREVE BAŞLAMADAN AYRILDI
Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 2003 yılında Anayasa Mahkemesi üyeliğine Özdemir Özok’u atadı. Özok, göreve başlamadan Cumhuriyet Halk Partisi’ne üye olduğu ortaya çıktı. İktidar partisi AKP tarafından bu atama sert bir dille eleştirildi. Bunun özerine Özdemir Özok göreve başlamadı.
