Odessa Yahudileri için ‘katil’ geri döndü: Putin, Hitler’i hatırlatıyor

“Odessa sokaklarında gezen iki Yahudi, Yidişçe konuşurlarken üçüncüsü yanlarına gelir. Neden bu dilde konuştuklarını sorar. Adamlardan biri cevap verir: ‘Biliyorsun, Rusça konuşmaktan korkuyorum. Putin her an bizi kurtarmaya gelebilir.”

Holokost Müzesi Direktörü Pavel Kozlenko, New York Times’ta anlatmıştı bu fıkrayı.

Şehrin en karanlık döneminde insanların gerçeklerden mizah yaratarak birbirlerini güldürdükleri bir anekdot. Bugün yeni bir karanlığa hazırlanırken tarih yüklü sokaklar fırtına öncesi nefesini tutmuş gibi. Garip bir sessizlik…

Trajik olan, Putin’in “Nazilerden temizleme operasyonu” olarak tanımladığı bu savaşın Odessa Yahudileri’ne Hitler’i hatırlatması. Ukrayna’da devam eden işgal, korku ve travmalarını tetikliyor. Özellikle Holokost’u yaşayanların…

Ailelerini dehşet veren katliamlarda kaybeden nesil, yeni bir mücadeleye için yorgun ama hazır. Rusya, şehri işgal ederse tahliye planları var. Hatta birçoğu şimdiden ailelerini güvenli yerlere gönderiyor. Zira tehlike giderek yaklaşıyor. Ülkenin en büyük limanlarına ev sahipliği yapması ve Ukrayna donanmasının merkezi olması nedeniyle hedef seçilebilir. Şehrin doğusunda Kırım ve batısında ise Moldova’daki Rus destekli ayrılıkçı Transdinyester bölgesi var. Ayrıca Donetsk ve Luhansk’ın doğu bölgeleri gibi, Rus yanlısı ayrılıkçıların aktif olduğu yerlerden biri. Özellikle bu sebeple de potansiyel bir tehdit altında.

Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş, Yahudiler için hiç de kolay değil. Biraz geçmişe gidilirse bugün neler hissedip yaşadıkları daha iyi anlaşılır.

19. yüzyılın sonunda Odessa dünyanın üçüncü büyük Yahudi nüfusuna sahipti. Önce Rus çarları altındaki Yahudi karşıtı pogromlar, sonrasında Stalin dönemindeki kırımlar başlayınca şehrin tarihi kadar eski Odessa Yahudileri neredeyse yok edildi. Nazilerle müttefik olan Romen birlikleri tarafından sokaklarda asıldı, bodrumlarda öldürüldü ve toplama kamplarına gönderildiler. Bölgede yaklaşık çeyrek milyon Yahudi katledildi. Hatta bugün haritadan bakıldığında şehir merkezinin neredeyse tamamının mezarlık olduğu söyleniyor.

Odessa, Ekim 1941

Bir travmanın gölgesinde yıllarını kaybetmiş Yahudiler için bir başka katil geri döndü bu kez. Kanadalı tarihçi ve yazar Margaret MacMillan deyimiyle II. Dünya Savaşı Hitler’in, bu savaş ise Putin’in. Üstelik ‘Nazizm’le mücadele ettiğini söyleyerek savaşacak onlarla. İşte tam da bu sebeple, onlara göre, II. Dünya Savaşı’nın ortak zaferine ihanet ediyor.

Peki, Ukrayna’da gerçekten bir Nazi tehlikesi var mı?

Ukrayna ve Batı medyasında Nazi tehdidi bir savaş enstrümanı olarak değerlendirilse de Putin bunu barışın tesisi ve soykırıma karşı bir mücadele olarak görüyor. Ukrayna ve müttefiklerine göre Ruslar, Neo-Nazi grupların varlığı ve etkisini abartarak ülkeyi işgal ediyor.

Nazi yanlısı gruplar siyaseten güçlü olmasalar da etkilerini görmezden gelmek mümkün değil. Dönemin Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’i deviren güçler arasında Nazi yanlısı aşırı milliyetçi Svoboda Partisi, Azov (Azak) Taburu ve S14 gibi grupların etkisi olduğu biliniyor. Evet, radikal milliyetçiler zaman içinde devletin önemli kademelerinde de görev aldı. Sistem üzerindeki etkileri eski devlet başkanı Petro Poroşenko ve Volodimir Zelenskiy döneminde devam etti. Ancak ülkenin geleceğini belirleyecek güçte bir Neo-Nazi hareketi yok. Hatırlatmak gerekirse; Ukrayna halkının kahramanı olmayı başaran devlet başkanı Zelenskiy de ailesinden birçok kişiyi de Holokost’ta kaybetmiş. Hatta büyükbabası Nazilere karşı Sovyet ordusunda savaşmış. Bir siyaset adamının adımlarını belirlemede tek kriter olmasa da önemli bir detay olduğu muhakkak.