Rapor: KHK’lılar 15 Temmuz’dan sonra 151 farklı hukuksuzluğa maruz kaldı

15 Temmuz 2016’daki başarısız darbe girişiminden sonra Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ihraç edilenlere uygulanan hukuksuzlukları araştıran KHK’lı akademisyen sosyolog Bayram Erzurumluoğlu yeni bir rapor yayınladı.

Erzurumluoğlu, 13 Temmuz 2020’de yayınlanan “3. Yılında Olağanüstü Hal’in Toplumsal Maliyetleri” adlı ilk raporda 131, 27 Eylül 2022’de açıklanan “4.5.6. yılında OHAL’in Toplumsal Maliyetleri Araştırma Raporu’nda ise 146 suç tespit etmişti. Yeni raporda ise hak ihlali ve hukuksuzluk sayısı 151’e çıktı.

Sivil ölüm, işkence, ağır işkence, nefret suçları, ekonomik-sosyal baskılar gibi birçok suçların yer aldığı raporda yeni tespit edilen suçlar arasına, ‘evlatlıkları aileden koparma, evlat edinmeyi engelleme, ailenin sosyal bağlarını koparma suretiyle taciz ve parçalama girişimi’ gibi maddeler eklendi.

“20 Temmuz 2016 Sonrası AKP Tarafından Türkiye’de Kurulan OHAL/KHK Rejiminde Siyasi Hedef Seçilenlere Karşı İşlenen 151 İnsanlığa Karşı Suç Yöntemleri ve Uygulamaları Listesi” adını taşıyan raporda belirlenen hukuksuzluk ve hak ihlalleri şöyle sıralanıyor:

1) “Hukuk önünde eşitlik” temel ilkesine aykırı olarak kimlerin çok tehlikeli suçlu, kimlerin hain / terörist, kimlerin kahraman / güvenilir, makbul veya masum vatandaşlar olarak ilan edileceğinde “keyfilik”, “seçmecilik” ve “ayırımcılık” uygulamaları.

2) Adli veya idari yargılamalarda “masumiyet karinesi” yerine “suçluluk karinesi”, “şüpheden sanıklar yararlanır” ilkesi yerine “sanıklar, masumiyetlerini /suçsuzluklarını ispat edinceye kadar teröristtir (!)” Kuralının işletilmesi.

3) Sanıklar hakkında suç şüphesinin varlığı suçluluklarının delili olarak yeterlidir, “ayrıca delillendirilmesi gerekmez” orta çağ engizisyon yargılamaları anlayışının adli veya idari mahkeme kararlarında esas kabul edilmesi.

4) “Suçların ve cezaların kanuniliği” ile “kanunların geriye yürümezliği” ilkeleri yerine “suçların ve cezaların keyfiliği” kuralsızlığının uygulanması.

5) “Suç ve cezaların şahsiliği” ilkesi yerine “suç ve cezaların grupsallığı” ilkesinin uygulanması ile hedef seçilenleri soy bağları ve/veya sosyal çevreleri ile birlikte kolektif bir şekilde ve zincirleme olarak toptan suçlama ve cezalandırma.

6) “Doğal yargıç / doğal mahkeme” yerine “özel atanmış yargıç / özel belirlenmiş özel yetkili mahkemeler” ile adil yargılamaların engellenmesi.

7) “Önce cezalandır, sonra durumu araştırır ve cezaya bahane olacak delilleri bulmaya çalışırsın” yöntemi ile yapılan keyfi ve sistematik cezalandırmalar.

8) Hedef seçilenlerin adalete erişim ve hak arama yollarını tıkamak için hukuksuzluk ve ilkesizlik döngüsü yaratılması.

9) “Hukuk önünde eşit koruma sağlanması” veya “Silahların eşitliği” ilkesine aykırı olarak hedefe konulanların kendilerini savunamamaları, mahkûm edilmeleri için örgütlü sahtekârlık, delil gizleme, delil karartma ve sahte deliller üretme faaliyetlerinin yürütülmesi.

10) Mağdurların adalete erişimlerini ve/veya hukuki savunmalarını engellemek için avukat vekalet ücretlerinin müdafilerine ödenmesinin engellenmesi.

11) Adil yargılanma haklarının planlı ve sistematik bir biçimde ihlal edilmesi.

12) Hedef seçilen mağdurları, hukuksuz gözaltı ve tutuklamalar yanında sistematik kötü muamele, tehdit, kötü koşullarda tutma, eğitim, sağlık, spor, iletişim, yaşam hakları ve sosyal faaliyetlerinde yapılan bilinçli ve sistematik kısıtlamalar ve ayrımcı uygulamalar yoluyla itirafçı olmaya veya bühtan dolu ifadeler vermeye zorlama.

13) Hukuksuz yöntemlerle mağdurların kendileri ve/veya aile fertleri hakkında suçlayıcı beyanlarda bulunmaya zorlanmaları, aksi halde susmalarının “suçluluk karinesi” olarak görülmesi.

14) Bakıma muhtaç küçük çocukları olan ebeveynlerin ikisinin birden aynı zaman dilimlerinde tutuklanmaları ve hapsedilmeleri suretiyle çocuklarının yüksek yararlarının zedelenmesi yanında “korunma haklarının” da ihlali.

15) Hedef seçilenlerin hapis cezalarının infazı sürecinde bilinçli ve planlı bir şekilde ayrımcılık yaparak uzun süre tutuklu kalmalarının sağlanması ve/veya hukuki haklarından vazgeçmeye zorlama.

16) Aynı cezaevi yerleşkesi içerisindeki farklı isimli ceza infaz kurumlarında tutuklu veya hükümlü olarak tutulan eşlerin ve çocuklarının birbirleri ile görüşme haklarının yok edilerek aile hayatlarına saygı haklarının ihlali.

17) Yanlı kararlar vermeleri için adli ve idari kurumların baskılanması.

18) Mahkemeler ve savcılıkların mağdurlar lehine verdikleri hak ihlali, beraat veya takipsizlik kararlarını yok sayma /tanımama.

19) Sistematik dezenformasyon, defemasyon, kara propaganda, nefret söylemleri, damgalama ve “lekeleme” ile her türlü nefret suçlarının işlenmesinin meşrulaştırılması, sıradanlaştırılması ve teşviki.

20) Fiili saldırı, suikast, cinayet ve toplu katliamların teşvik edilmesi yanında bu suçlara karışanlara fiilen ve hukuken himaye sağlanması.

21) İşlenen sosyal-kırımı gizlemek, ispatını zorlaştırmak veya faillerince inkarını kolaylaştırmak için ağırlıklı olarak doğrudan/fiili öldürmeler yerine dolaylı/endirekt öldürme yöntemlerinin kullanılması.

22) Yeni doğum yapmış veya yapacak olan kadınların hastane odalarında gözaltına alınmaları ve/veya tutuklanmaları.

23) Hamile annelere yaşatılan travmalarla, bebek ve/veya anne ölümlerine sebebiyet verme.

24) Çocukları anneleriyle birlikte hücreye atma.

25) Bebeklerin anne sütünden mahrum bırakılması.

26) Hapishanelerde anneleri ile birlikte kalmak / yaşamak zorunda bırakılan bebeklere ve çocuklara özel yatak, ilave yiyecek, oynayabilecekleri herhangi bir oyuncak, oyun alanı veya kreş imkânı verilmemesi.

27) Sistematik işkence ve kötü muameleler.

28) İntihara zorlama (mağdur yakınları dahil).

29) Bilinçli ve sistematik olarak yapılan sosyal, ekonomik ve psikolojik baskılar ve sağlık hizmetlerine erişimin engellenmesi suretiyle ölümlere / fiziksel yok oluşa sebep olma.

30) Bilinçli ve sistematik olarak yapılan sosyal, ekonomik ve psikolojik baskılar sonucu gelişen hastalık veya intiharlarla ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı kadınlar.

31) Bilinçli ve sistematik olarak yapılan sosyal, ekonomik ve psikolojik baskılar sonucu gelişen hastalık veya intiharlarla ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı çocuklar.

32) Bilinçli ve sistematik olarak yapılan sosyal, ekonomik ve psikolojik baskılar sonucu gelişen hastalık veya intiharlarla ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı yaşlılar.

33) Bilinçli ve sistematik olarak yapılan sosyal, ekonomik ve psikolojik baskılar sonucu gelişen hastalık veya intiharlarla ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı engelliler.

34) Hastalık tedavilerinin geciktirilmesi veya engellemesi sonucu ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı kadınlar.

35) Hastalık tedavilerinin geciktirilmesi veya engellemesi sonucu ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı çocuklar.

36) Hastalık tedavilerinin geciktirilmesi veya engellemesi sonucu ölümlerine / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı yaşlılar.

37) Hastalık tedavilerinin geciktirilmesi veya engellemesi sonucu ölümüne / fiziksel yok oluşlarına sebep olunan mağdur yakını veya soy bağlısı engelliler.

38) Suikastçılarla öldürtmeye çalışma.

39) Cezaevinde tutuklu bulunan mağdurların tedavilerini engelleyerek veya yaşam koşullarını yaşanmaz hale getirerek ölüme / fiziksel yok oluşa zorlama.

40) Fiziksel yok oluşa götürmek için her türlü sosyal güvenlik hizmet ve yardımlarından mahrum bırakma.

41) Fiziksel yok oluşa götürmek için her türlü ailevi destek ve toplumsal dayanışma yardımlarının engellenmesi.

42) Fiziksel yok oluşa götürmek için soy bağları ile birlikte kamuda işten atma / attırma, kamu kurumlarında işe atanma veya çalışmanın engellenmesi.

43) Fiziksel yok oluşa götürmek için soy bağları ile birlikte özel sektörde işten atma, attırma veya çalışmanın engellenmesi.

44) Kamuda çalışan KHK’lı yakınlarına yapılan mobbing ve taciz uygulamaları yanında görevlerinde terfi etmelerinin de engellenmesi.

45) Fiziksel yok oluşla götürmek için meslek veya çalışma lisanslarının iptali veya çalışma hayatında kullanma izinlerinin verilmemesi.

46) Meslek edindirme kurslarından yararlandırmamak suretiyle yeni bir meslek edinmenin, iş kurmanın, yeni veya farklı bir işte çalışmanın engellenmesi.

47) KHK’lıların çocukları dahil staj yapma haklarının gaspı.

48) KHK mağdurlarının aile üyeleri de dahil olmak üzere devam eden eğitim burslarının kesilmesi ve/veya geriye dönük geri ödeme talebi dayatılması suretiyle eğitim ve kendilerini geliştirme haklarının gaspı.

49) Temel eğitim yaşlarındaki öğrencilerin okul ihtiyaçları için sağlanan eğitim yardımlarının OHAL/KHK mağdurlarının çocuklarına verilmesinin engellenmesi.

50) KHK mağdurlarının aile üyeleri de dahil olmak üzere lisans, yüksek lisans ve doktora eğitim haklarından yararlandırmamak suretiyle eğitim ve kendilerini geliştirme haklarının gaspı.

51) Özel yetenekli çocuk veya gençlerin yeteneklerini tespit ve seçme sınavlarında başarılı oldukları alanlarda kendilerini ve yeteneklerini geliştirme eğitimi alma haklarının KHK’lı yakını veya soy bağlısı oldukları gerekçesiyle gaspı.

52) KHK’lı aile çocuklarına devlet kurumlarınca sağlanan eğitim ve öğretime destek burslarının alımlarının / verilmesinin engellenmesi.

53) Özel eğitim kurumlarının eğitim ve öğretime destek burslarının alımlarının /verilmesinin engellenmesi.

54) Devlet kurumları destekli tüm bilimsel projelere öğrenci /stajyer araştırmacı olarak bile katılımın engellenmesi.

55) KHK’lı ailelerin çocuklarının oynadıkları spor takımlarından / kulüplerinden çıkarılması veya spor takımlarına alınmaması.

56) Ekonomik yok oluşa götürmek için geçmişte doğan mali hakların gaspı.

57) Fiziksel yok oluşa götürmek için engelliler de dahil olmak üzere emeklilik haklarının gaspı.

58) Bireysel birikimleri gasp.

59) Aile mirasının gaspı.

60) Fiziksel yok oluşa götürmek için maddi yardımların engellenmesi veya gaspı.

61) Evlilik bağı yoluyla elde edilen vatandaşlık haklarının gaspı.

62) Fiziksel yok oluşa götürmek için KHK’lılara iş bulmakta yardımcı / aracı olan kişi veya kurumların kriminalize/terörize edilmesi.

63) Aile yardımlarının engellenmesi veya gaspı.

64) Sağlıklı gebelik, annelik, ilk doğum veya çoklu doğum yardım haklarının gaspı.

65) Kısa çalışma ödeneği hakkının gaspı.

66) Koronavirüs (COVID 19) pandemi sürecinde getirilen “işçi çıkarma yasağı” kapsamı dışında bırakma.

67) Koronavirüs (COVID 19) pandemi sürecinde esnaf ve sanatkarlara verilen “doğrudan gelir desteği” / “hibe desteği” ve diğer “salgın sosyal destek programları” kapsamı dışında bırakma.

68) Tüm engellemelere rağmen bir işyeri açabilen KHK’lılar ve yakınlarına mikro ve küçük ölçekli işletmelere verilen desteklerin verilmemesi.

69) Genel sağlık sigortasından (GSS) yararlandırmamak suretiyle ailelerin ölüm, kalıcı sağlık hasarlarına maruz kalma veya sağlıklı bir yaşam sürdürme konusundaki risklerinin artırılması.

70) Engelli çocuklar veya engelli yetişkinlerin ihtiyaç duydukları araç ve cihazların verilmesinin engellenmesi.

71) Fiziksel yok oluşa götürmek için yaşlı, engelli ve ağır kronik hasta bakımı /refakatçi aylığının gaspı veya engellenmesi.

72) Doğal afet (acil durum) yardımlarının engellenmesi / gaspı.

73) Fiziksel yok oluşa götürmek için sosyal ve ekonomik destek haklarını gasp ile aç bırakma.

74) Fiziksel yok oluşa götürmek için ekonomik faaliyet ve kazanç için gereken belgelere erişimin engellenmesi.

75) Gayrimenkul aldırtmama ve/veya gayrimenkul mallarını sattırtmama.

76) Menkul mallarını sattırtmama.

77) Gayrimenkuller üzerindeki tasarruf haklarını gasp.

78) Mağdurların mülklerini / mülkiyet haklarını gaspla birlikte onlardan kendi mülklerini kullandıkları /işgal ettikleri gerekçesiyle ücret/kira istemek.

79) KHK’lıların üçüncü kişi ve kurumlardan olan alacaklarını devlet adına tahsil ederken onların borç ve yükümlülüklerini yerine getirmemek suretiyle ekonomik şiddete maruz bırakma.

80) Fiziksel yok oluşa götürmek için işyeri açtırmama / işyeri açma ruhsatlarını verdirmeme.

81) Ekonomik yok oluşa götürmek için banka hesaplarına bloke koyma.

82) Banka cari hesap kartlarının ve/veya kredi kartlarının iptali.

83) Ekonomik yok oluşa götürmek için evlilik bağı üzerindeki eşler de dahil olmak üzere yeni banka hesabı açtırmama.

84) Banka havalesi / EFT yaptırmama (eşler de dahil).

85) Banka veya diğer kurum kredilerini kullandırtmama (eşler de dahil).

86) Borçlarını ödeme kolaylıklarından yararlandırtmama.

87) POS cihazı verdirtmeme.

88) Vergi aflarından, vergi indirimlerinden veya kamu alacaklarına yönelik yapılan aflar veya ödeme kolaylıklarından yararlanmanın engellenmesi.

89) Sigorta hizmetini engelleme.

90) Mağdurlar ve yakınlarının kimliklerini, kişiliklerini ve mevcudiyetlerini bireysel olarak yoklaştırma.

91) Mağdurlar ve yakınlarını sosyal olarak yoklaştırma.

92) İtibar suikastları.

93) Okul binalarına girişi yasaklayarak eğitim hakkını gasp.

94) KHK’lıların ihraç edildikleri kurumlara, herhangi bir kamu kurumuna veya kamusal yapılara girişlerinin yasaklanması.

95) Geçmişi silme / geçmişten yoklaştırma.

96) Bireyin geleceğini yok etme /yoklaştırma.

97) Vatandaşlıkta yoklaştırma (seçme ve seçilme hakkının gaspı).

98) Askeri mevzuata göre kısa dönem askerlik yapma haklarından yararlandırmama ve askerlik hizmeti süresince mobbinge maruz bırakma.

99) Yargıda yoklaştırma (savunma yapamaz, hak arayamaz, başvuru yapamaz hale getirme).

100) Basın ve kamu teşkilatlarının baskılanması yoluyla bireysel ve kamusal bilgi edinme yollarının tıkanması.

101) Kamu kurumlarından bilgi alma hakkının gaspı.

102) Avukatlara görüşmelerin yasaklama, kısıtlama, tehdit, taciz veya tutuklamalar yolu ile engellenmesi suretiyle savunma veya savunmaya erişim haklarının ihlali.

103) Çalışılan kurumda /idarede yoklaştırma.

104) Tanıklıkta yoklaştırma.

105) Hiyerarşik itibarsızlaştırma.

106) Ulusal veya uluslararası olarak vatandaşlıktan yoklaştırma.

107) Zorla kaçırma ve kaybetme.

108) Hedef seçilenlerin seslerini kamuoyuna duyurmalarını önlemek için her türlü açık veya kapalı toplantı yapma, barışçıl protesto eylemi yapma, gösteri yürüyüşü, basın açıklaması, açlık grevi, oturma eylemi, miting, stant açma, çadır kurma, bildiri / broşür dağıtma, afiş /pankart taşıma /asma vb. gibi direniş etkinlikleri yapma haklarının devlet şiddeti, gözaltılar, hapis cezaları veya diğer adli ve idari yasaklar yoluyla engellenmesi.

109) Hukuksuzluklara direnenleri / muhalif sesleri susturmak ve direnişlerini kırmak için “idari para cezaları”nın bir silah olarak kullanılması.

110) Sosyal medyada seslerinin duyurulmasını engelleme.

111) Toplumsal izolasyon yaratılarak yaşayan ölülere dönüştürme.

112) Aile fertlerini rehin tutma.

113) KHK’lıların yurt dışına çıkışlarının yasaklanması ve/veya yurt dışına seyahat hürriyetlerinin engellenmesi suretiyle yurt dışında çalışmalarının, eğitim almalarının, özgürce yaşamalarının ve/veya aile birleşimlerinin engellenmesi.

114) KHK’lı aile üyelerinin yurt dışına çıkışlarının yasaklanması ve/veya seyahat hürriyetlerinin engellenmesi suretiyle yurt dışında çalışmalarının, eğitim almalarının, yaşamalarının ve/veya aile birleşimlerinin engellenmesi.

115) Hürriyetlerin keyfi ve sistematik olarak sınırlandırılması.

116) Kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufundaki işyerlerinden tüm irtifak ve intifa hakları ile birlikte keyfi olarak atma.

117) Özel sektör veya kamu konutlarından / meskenlerinden atma, attırma, kovma, kovdurma veya göçe zorlama.

118) Konut veya işyeri sahibi mağdurların kiracılarını kovma, tehdit ile oradan ayrılmaya, taşınmaya zorlama.

119) Barınabilecek yer / konut vermeme / verdirtmeme.

120) Mağdurları halka açık kamu konaklama tesislerinden /konukevlerinden / yurtlardan kovma / kovdurma.

121) Öldüklerinde gömülebilecekleri bir defin yeri, mezar yeri vermemek, dini vecibelerin yerine getirilmesine engel olmak suretiyle “onurlu bir şekilde gömülme” ve “kişi hatırasına saygı” haklarının gaspı.

122) Mağdurlar ve yakınları aleyhine suç işlemeyi teşvik ve örgütleme.

123) Ulusal ve uluslararası alanda aleyhte linç örgütleme.

124) Sistematik hipokrasi ve istismar.

125) Araç kiralatmama.

126) Kan bağışını engelleme.

127) Dini inanç özgürlüklerinden veya vicdani değerlerde yoklaştırma.

128) Dini kültür ve ritüellerin yerine getirilmesinde yoklaştırma (hac).

129) Dinsel ibadetlerde yoklaştırma (oruç).

130) İnançsal mekanlarda yoklaştırma (camide).

131) Sosyal /inançsal dayanışma mekanizmalarında yoklaştırma (sadaka, fitre, zekât).

132) Sistematik işkence, taciz ve tecavüzler.

133) Dini /insani haklarda yoklaştırma (cenaze).

134) Psikolojik öldürme (tedhiş, tecrit, tahkir, teşhir ve tahrik döngüsü).

135) Tutuklu / hükümlü eşleri, çocukları ve ailelerine yapılan her türlü maddi yardımları terörize ederek engellemek suretiyle onları açlıktan ve bakımsızlıktan ölüme zorlamak.

136) Nesli kodlayarak soykırım.

137) Ölmüş kişilere karşı yapılan hukuksuz muamele, defemasyon, ihraçlar ve hak ihlalleri yoluyla hem kendilerine hem de aile fertlerine yönelik nesiller boyu insanlık suçu uygulamaları.

138) Aile kurmayı engelleme.

139) Aileleri yıkma (boşanmaya zorlama).

140) Evlatların anne ve babalarını redde zorlanması suretiyle aile bütünlüklerinin parçalanması.

141) Anne ve babaların evlatlarını redde zorlamak suretiyle aile bütünlüklerinin parçalanması.

142) Soy bağları üzerinden mobbing uygulamaları.

143) Hısımlık bağları üzerinden mobbing uygulamaları.

144) Sosyal yapıdaki geleneksel “dayanışmacı komşuluk” ve “iş birlikçi toplum” kültürünün yok edilerek, yerlerin şüphe, ihbar, taciz ve linçe dayalı çatışmacı bir kültürün ikame edilmesi.

145) Çocukları ailelerden kopararak başka kişi veya kurumlara verme.

146) Evlatlıkları ailelerinden koparma.

147) Evlat edinmeyi engelleme.

148) Ailenin sosyal bağlarını koparma suretiyle taciz ve parçalama girişimi.

149) Eğitim haklarını gasp suretiyle aileleri taciz ve parçalama girişimi.

150) Ailelerin yapısal işlevselliğini yok etme.

151) Sistematik fişlemelerle oluşturulan sistematik soykırım infaz listeleri ile yapılan sistematik infazlar.