Faiz arttı, dolar ve euro fırladı. Niye? Saray’ın talimatı bariz. Kamu bankaları dövizin aşağı sarkmasına müsaade etmeyecek. Faiz artarken, kurdaki artışın enflasyonu yükselteceği hakikati onların meselesi değil. Saray böyle istedi, kamu bankaları da icabına bakacak. Ötesi Hazine Bakanı Mehmet Şimşek ile TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan'ın meselesi...
Merkez Bankası’nın (TCMB) yeni başkanı Hafize Gaye Erkan’ın ilk defa başkanlık ettiği Para Politikası Kurulu, politika faizini (Haftalık repo faizi) radikal bir oranda artırdı.
Kurul’un faizi yüzde 8,50’den yüzde 15’e çıkardığı gün piyasalarda çok az kişinin dikkatini çeken bir hareketlilik vardı.
22 Haziran Perşembe günü sabah erken saatlerden faiz kararının ilan edileceği saate (TSİ 14.00) kadar kamu bankaları (Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank) harıl harıl döviz topladı.
Düne kadar arka kapıdan ucuz döviz satan kamu bankaları bir anda makas değiştirdi. Saray’dan talimat gelmeden, genel müdürlerin inisiyatifi ile böylesine keskin bir u dönüşü mümkün mü?
KAMU BANKALARINA YENİ TALİMAT
Yeni kabinede ekonominin başına geçen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan ikilisinin piyasalara “kararlılık” mesajı vermek için faizin artırılacağını sağır sultan bile duymuştu.
Faiz sembolik oranda bile artılsa, döviz kurunun biraz gerilemesi, radikal artışın ise kurları sert şekilde düşürmesi bekleniyordu.
Bu kadar basit finans bilgisine rağmen kamu bankalarının TCMB kararını beklemeden yüksek meblağlı döviz toplaması “Herkes gider Mersin’e bizimkiler gider tersine” dedirtecek kadar tuhaf karşılandı.
İşin iç yüzü toplantı kararının ilan edilmesi ile daha berrak hâle geldi. Döviz kurları bir anda roket gibi fırladı. Öğle saatlerinde 23,50 Türk Lirası (TL) civarında seyreden 1 Amerikan Doları, önce 24 TL’yi aştı.
FAİZ KARARI SAMAN ALEVİ GİBİ
27 ay sonra ilk defa faiz artmıştı. Tek celsede 650 baz puanlık artış rekoru kırılmıştı. Yine de birkaç saat içinde dolar TL kuru 25 eşiğine göz dikti. Euro 26 TL’yi aştı.
Haftanın son işlem gününde (Cuma) ralli devam etti. TCMB kararının üstünden 24 saat geçmeden dolar 25,80 TL, euro 28 TL zirvelerine kanca attı.
Faiz artarken, dövizin roket gibi fırlamasının iki temel sebebi var. Gerçek enflasyon yüzde 100’ün üzerinde ve eksi reel faiz yabancı için cazip değil.
İlaveten seçimi kazanmak için döviz kuruna yapılan makyaj dökülmeye başlayacaktı.
Her ne kadar Şimşek rasyonaliteye dönüşten bahsetse de Türkiye kurala dayalı ve tahmin edilebilir makul kararları alma fırsatını çoktan kaçırdı.
Olup bitenin hülâsası şu: Döviz kuru 14/28 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçimi’nden evvel suni şekilde 20 TL’nin altında tutuldu.
DOLAR PLANINA SADIK KALDILAR
İhracatçı kan ağlarken, dönemin Hazine Bakanı Nureddin Nebati, “Bize kızıyorsunuz. Dişinizi sıkın, seçimden sonra dolar 27 TL-30 TL bandına gelecek.” diyerek, “çok gizli” dolar planını ağzından kaçırmıştı.
TCMB Başkanlığı koltuğunda Şahap Kavcıoğlu da otursa, seçimi AKP lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan değil de Kemal Kılıçdaroğlu da kazansa dövizin önüne çekilen set kademeli olarak yıkılacaktı.
Aksi hâlde daha şiddetli bir kur krizi sonbahara kalmaz kapıyı çalacaktı.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Erdoğan “Faiz artınca bakalım neler oluyormuş?” kozunu kullanmak için birbirine paralel iki yapı tesis etti. O kozu vakti geldiğinde Şimşek-Erkan ikilisine karşı kullanacak.
Diğer taraftan dışarıdan döviz getirecek hısım-akraba ve yandaş ailelerinin yanı sıra Körfez’in petro-dolar zenginleri haber bekliyor.
Sıcak para baronları henüz mesafeli yaklaşsa da onları Türkiye’ye yeniden para yatırmaya ikna etmek için TL’nin asgari yüzde 30-40 erimesi lazım.
“ÇOK GİZLİ” DOLAR PLANINDA 2’NCİ SAFHA
Hepsini yüksek kurdan dolar bozdurma zemini olabildiğince elverişli hâle getiriliyordu. Sinsi ve kontrollü devalüasyonun taşları döşeniyor.
Seçimin hemen akabinde gece yarısında başlayan 30-40 kuruş yukarı, gündüz biraz kâr satışı ile hafif geri gelen ve gün boyu cetvelle çizilmiş kadar yatay bir çizgide salınan dolar TL kurunda gizli planın 2’nci safhasına geçildi.
Planın kritik oyuncuları yine kamu bankaları.
Daha evvel TCMB’nin arka kapıdan ucuza sattığı dövizleri yandaşlara ucuza satarak, dövizi daha da düşecekmiş gibi gösteren kamu bankaları artık defansif oyun taktiğine veda etti. Artık ofansif bir performans sergileyecekler.
Dövizi tansiyonun düştüğü seviyelerde toplayan en büyük alıcı kamu bankaları olacak. Kontrollü devalüasyon talimatını aldılar.
BİR AYDA YÜZDE 30 DEVALÜASYON
Nitekim Nebati’nin ifşa ettiği plana sadık kaldılar ve seçimin üzerinden bir ay geçmeden dolar, TL’ye mukabil yüzde 30’a yakın değer kazandı. Sinsi ve alıştıra alıştıra gidildiği için kimse farkında değil.
Dönemin başbakanı Tansu Çiller, 5 Nisan 1994 kararlarına imza attığında TL yüzde 37 devalüe edilmişti. Muhtemelen yaz bittiğinde kontrollü devalüasyon 5 Nisan’daki oranı geride bırakacak ya da o civarda seyredecek.
Saray’ın talimatı bariz. Kamu bankaları dövizin aşağı sarkmasına müsaade etmeyecek.
Faiz artarken, kurdaki artışın enflasyonu yükselteceği hakikati onların meselesi değil. Saray böyle istedi, kamu bankaları da icabına bakacak.
Günün sonunda döviz rezervlerindeki kan kaybı da durmuş olacak. Hastayı ayağa kaldırmak mümkün görünmese de yoğun bakım tedavisi hafifletilebilir.
Enflasyon yükselmiş, faiz artışı reel sektörü ve hane halkını inim inim inletmiş… Kredi kartı aylık azamî akdî faiz oranı yüzde 1,36’dan yüzde 1,91’e çıktı. Ağustosta yüzde 3’ü bile bulabilir.
ENFLASYONDA DÜŞÜŞ BAŞKA BAHARA KALDI
Borçlanma senetleri ve tahviller için esas alınan “reeskont referans faiz oranları” da katlandı. Faiz kasırgasına ekonomik aktörlerin ne kadar mukavemet edeceği şimdilik meçhul.
Bütün bunlar ve diğer yan etkiler Hazine Bakanı Şimşek ile TCMB Başkanı Erkan’ın meselesi.
Yeni döneme ayak uydurmak kolay değil. Makas değişikliği tedrici olacak. Enflasyonda 2023’te düşüş hayal. Yıl sonuna doğru resmî enflasyon yüzde 50’yi geçebilir.
Faiz artışının enflasyonu düşürmediğini gören Erdoğan ufuktaki Mahallî İdareler Seçimi’nden önce “Ekonomistim.” demeye başlayacaktır ve bu defa faiz indirimi için düğmeye basacaktır.
Mevcut kaosun ortasında döviz ağırlıklı, kur korumalı mevduat (KKM) ve TL mevduat sepeti hâlâ cazip. Borsa temmuzda bilanço düzeltmesine hazırlanıyor. Döviz planı şimdilik pürüzsüz icra edildi.
Bakkal hesabı ile tanzim edilen dolar planına rağmen tehlikenin geçtiğini söylemek için henüz erken.
Sonbaharın ortalarında yeni bir kur şoku bütün hesapları altüst edebilir. Zira krizin sebepleri çok derinlerde. Kolay ve kestirme bir çözüm yok Türkiye için…
Yüzeye çıkmak hem zaman alacak hem de maliyetli olacak. Dövizin ateşinin düşmesi için 12 aylık vadede 250 milyar dolar lazım. Ayrıntılarını en iyi Şimşek biliyor.
Ezcümle yüksek sesle düşünüyorum: Dola düşerse; düştükçe al, yükselişlerde ara ara kârı cebe at.
17 Haziran’da yayımlanan makalede belirttiğim gibi dolarına sahip çık, ortalık karışacak.
—————————————
İletişim için:
https://www.youtube.com/turhanbozkurt
Twitter: @turhanbozkurTV
https://www.facebook.com/TurhanBozkurt/
e-posta: [email protected]
