Çin’in paylaşımlı yolculuk şirketleri devletin elektrikli arabalara verdiği maddi desteğe güvenerek aşırı yatırım yaptı. Ülkede hükümet desteği kesilince bisiklet mezarlarından sonra elektrikli araba mezarları ortaya çıktı.
Elektrikli araba piyasasının önemli ülkesi olan ve bu alanda çok sayıda markası bulunan Çin’de elektrikli araba mezarlıkları da ortaya çıktı. Çin’in Hangzhou şehri yakınlarında yüzlerce elektrikli araba çöp ve yabani otların arasında çürümeyi bekliyor. En az 6 şehirde daha elektrikli araba mezarlığı bulunduğu belirtiliyor.
Elektrikli araba mezarlıklarının nedeninin ise Çin’in hava kirliliğini azaltmak ve emisyonları düşürmek için 2000’li yıllarda bu araçlara getirdiği teşvik sistemi. Elektrikli araba alanlara 60 bin yen (8 bin 400 dolar) varan para iadesi fırsatı sunulmuş ayrıca bazı şehirlerde benzinli arabaların ruhsatlanması yasaklanmıştı.
Çin’in bu hamlesi son on yılda hava kirliliğini ve emisyonları en hızlı düşüren ülke olmasını sağlamıştı. Global Times’a göre 2011 yılından 2019’a kadar kükürt dioksit ve azot oksitler yüzde 70 ile yüzde 88 oranında düştü.
ŞİRKETLERİN KAR MANEVRASI VE İSRAFIN BAŞLANGICI
Ancak Bloomberg’in haberine göre 2010’lu yılların ortalarına doğru Çin elektrikli araba hücumunu şirketlere yönlendirdi. Envanterinde elektrikli araba sayısı artan şirketler ödüllendirildi, fazla benzin yakan araba üretenler cezalandırıldı.
2021’de yayınlanan Fitch raporunda bazı şirketlerin araba paylaşım şirketleri kurup, satılmayan elektrikli arabaları satmayı hedefledikleri öne sürüldü. Ayrıca bazı şirketler var olmayan elektrikli arabaları ruhsatlandırarak Çin’in yardım programını suistimal etti. Bu şirketler bataryasız ya da standartlara uymayan elektrikli arabalar üretip sübvansiyonlardan yararlandı.
2016 yılında Çin’in devlet gazetesi People’s Daily, düzinelerce şirketin 1,3 milyar dolardan fazla miktarda devlet teşvikinden hileli bir şekilde yararlandıklarını açıkladı.
TEŞVİK KESİLİNCE MEZARLIKLAR TÜREDİ
Çin bu nedenle 2019 yılında elektrikli araba alımlara desteği kesti. Birçok araba paylaşım şirketi bu politika değişimine hazırlıksız yakalandı ve iflas etti. Elektrikli araba mezarlıkları ilk defa aynı yılın sonunda yerel medyanın ve internet kullanıcılarının paylaşımları ile dikkat çekmeye başladı.
Elektrikli araba mezarlıklarının ortaya çıkmasıyla çevre zarar gördü. Çevreci politikalar için üretilen araçlar amacın tersine hizmet etmeye başladılar.
“SEBEBİ SINIRLANDIRILMAMIŞ KAPİTALİZM”
Elektrikli araba mezarlıklarına ilk dikkat çekenlerden fotoğrafçı Wu Guoyong, Çin’in dış dünyaya açıldığı zaman pazarının küçük olduğunu hatırlatarak kontrolsüz sermayenin şimdi “tsunami” hâlini aldığını söyledi:
“Paylaşımlı bisiklet ve elektrikli araba mezarlıklarının sebebi sınırlandırılmamış kapitalizm. Kaynak israfı, çevreye zarar, kaybolan varlıklar, bunlar hep beklenen sonuçlar.”
Çin’de elektrikli araba mezarlıklarından önce de bisiklet mezarlıkları ortaya çıkmıştı. 2018’de büyük şirketlerin paylaşımlı bisiklet sektörüne yaptığı aşırı yatırımlar sonucu piyasa çakılmış ve milyonlarca bisiklet nehirlerde, kuytularda, terk edilmiş park alanlarında çürümeye bırakılmıştı.
