Türkiye cezaevleri adeta bir ‘fabrika’ gibi çalışıyor. Cezaevlerindeki 60 binden fazla mahkum, Adalet Bakanlığı’na bağlı işyurt kurumlarında günlük 10-15 TL yevmiye ile çalıştırılıyor. Bakanlık, iş yurtlarından 2019 yılında 4,6 milyar TL’lik gelir elde etti ancak bu gelirin sadece yüzde 2’sini mahpuslara ödedi.
Mahkumlar, Adalet Bakanlığı’na bağlı işyurt kurumlarında günlük 10-15 TL yevmiye ile çalıştırılıyor
Türkiye’de bulunan 309 cezaevinde kalan mahkumlar, Adalet Bakanlığı tarafından iş yurtlarında çalıştırılıyor. Devasa bir fabrika gibi çalışan iş yurtlarında 60 bini aşkın mahkum çalıştırıldığı ortaya çıktı.
Adalet Bakanlığı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İşyurtları Kurumu raporuna göre, mahkumların çalıştırıldığı işyurtlarından 2019 yılında elde edilen gelir, 4.628.084.764 TL. 180’den fazla işkolunda çalıştırılan 60 bin 767 mahkum için ödenen yevmiye miktarı ise 77.689.123 TL. Yani elde edilen gelirin yaklaşık yüzde 2’si yevmiye olarak ödendi.
2013’DE 5 BİN 400, 2019’DA 61 BİN ‘MAHKUM İŞÇİ’
‘Topluma kazandırma’ ve ‘meslek edindirme’ amacıyla çalıştırılan işçiler üzerinden her yıl milyarlarla liralık gelir elde ediliyor. Üstelik Sayıştay denetimi de yok. Elde edilen kârın bir kısmının cezaevi personeli arasında ‘pay’ edildiği de iddialar arasında. 1997 yılında kurulan işyurtlarının sayısı her geçen sene artarken ‘işçi’ sayısı da artıyor. 2019 yılında işyurdu müdürlüğü bünyesinde dokuz yeni tesisin yapımı tamamlandı.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Doğanşehir Açık Ceza İnfaz Kurumu Kayısı Kurutma ve Paketleme Atölyesi, Van Açık Ceza İnfaz Kurumu Restoran-Kafeterya Binası, Hatay Açık Ceza İnfaz Kurumu Yatak ve Terlik Atölyesi, bu tesislerden bazıları. Resmi veriler, 2019 yılında çalışan mahkum sayısının 2018 yılına göre yüzde 2,73 oranında arttığını ortaya koyuyor. 2003 yılında 5 bin 400 olan işçi mahkum sayısı 2019’da 61 bini aştı.
AMAÇ ‘MESLEK EDİNDİRME’, ‘REHABİLİTASYON’ VE ‘TOPLUMA KAZANDIRMA’
Deutsche Welle Türkçe’den Burcu Karakaş’ın özel haberine göre, cezaevleriyle ilgili araştırma yapanlar, bakanlığın ‘topluma kazandırma’ ve ‘meslek edindirme’ amacından kuşku duyuyor. Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nden (CİSST) Didem Sağlam, mahkumların geçimlerini sağlamalarının olumlu olduğunu belirtiyor ancak şerh de koyuyor:
“Bu noktada mahpusların çok büyük bir kısmının düşük sosyoekonomik arka plana sahip oldukları, çok temel ihtiyaçlarını dahi kantinden satın almak zorunda oldukları göz önünde bulundurulmalı.” Sağlam, mahkumların “rehabilitasyon”, “topluma kazandırma” ve “meslek edindirme” işlevleri açısından çalıştırılmalarının ne derece önceliklendirildiğine dair ise fazla veri olmadığını dile getiriyor.
YEVMİYE İLE ASGARİ ÜCRET ARASINDAKİ ‘FARK’ NEREDE KULLANILIYOR BELLİ DEĞİL
Adalet Bakanlığı raporunda, mesleki eğitimler sonrasında hükümlü ve tutukluların farklı mesleklerde “usta öğreticilik”, “ustalık”, “kalfalık” yeterliğine sahip sertifika sahibi olarak mezun olduğu belirtiliyor. Ancak Sağlam’ın bu konuda da çekincesi var.
Sağlam’a göre, “Mahpusların kaçının hapishanede edindikleri meslekleri tahliye sonrasında kullanabildiklerine dair bir ölçümün yapılıp yapılmadığı da bilinmiyor.” Bakanlık raporuna göre; mahkumlara 2019 yılında ödenen günlük yevmiye miktarı, usta için 17.75 TL, kalfa için 15.25 TL, çırak içinse 14.00 TL. Asgari ücretin aylık 2.020,59 TL olduğunu hatırlatan Didem Sağlam, “İş Kanunu’na göre işçiye asgari ücretten düşük ödeme yapılamayacağı hesaba katıldığında aradaki farkın nasıl kullanıldığı sorusu ortaya çıkıyor” şeklinde konuşuyor.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
‘EMEK SÖMÜRÜSÜ YAPILIYOR’
Burcu Karakaş’a konuşan CİSST için 2018 yılında “Türkiye Hapishanelerinde İşçi Mahpus Olmak” raporunu hazırlayan isimlerden Mustafa Eren, emek sömürüsü yapıldığı görüşünde. Eren, “Açık hapishanede çalışmak zorundasın. Çalışmayı reddedersen kapalı hapishaneye geri gönderiyorlar. Çok yoğun emek sömürüsünün olduğu bir alan. İnşaatlarda da çalıştırılabiliyorlar. Ağır çalıştırma koşulları var diyebiliriz” diyor. Mustafa Eren’e göre, işyurtları için kurum içi denetimin yanı sıra Sayıştay denetimi de gerekiyor.
‘KÂRIN BİR KISMI CEZAEVİ PERSONELİNE DAĞITILIYOR’ İDDİASI
Kârın bir kısmının cezaevi personeline dağıtıldığı iddiası ise konuyu farklı bir noktaya taşıyor. Bir işçi mahkum CİSST’e gönderdiği mektupta, “Sadece sigorta ve risk bedeli ödenerek ve diğer sigorta primleri ödenmeden aylık 200-300 TL karşılığı hükümlü mahpuslara üretim yaptırılıyor. Bu üretimden elde edilen gelir hapishane çalışanlarına kâr payı olarak dağıtılıyor. Bu kâr payının arttırılması gayreti, gayri insani koşullarda iş güvenliği dikkate alınmadan çalıştırılmamıza neden oluyor” dedi. Aynı mahkum aylık ücretlerin yaklaşık yüzde 60’ının cezaevi personeline dağıtıldığını iddia etti.
