"Uluslararası Para Fonu (IMF) parası" ya da "özel çekme hakkı (SDR)" nedir, ne değildir? TCMB, IMF parasını kullansa da döviz yarasına merhem olamayacağı gibi 100 milyonlarca dolarlık faiz ödemek mecburiyetinde kalacak. Tekrar edeyim: Kullanmak istemeniz kâfi değil, muhatap merkez bankasının da bu takası kabul etmesi şart.
Uluslararası Para Fonu (IMF), yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınında kesenin ağzını açtı. IMF üye ülkelere ilave özel çekme hakkı (SDR) olarak 650 milyar dağıttı. Türkiye’ye de 6,4 milyar SDR aktarıldı.
“IMF parası” ya da “fiyat para” diye bilinen SDR nedir? Türkiye’nin döviz krizine çare olabilir mi?
SDR, IMF’nin uluslararası rezerv para birimidir ve dolar, euro, İngiliz Sterlini, Japon Yeni ve Çin Yuanı’na çevrilebilir. SDR tahsisi için oylamada IMF Genel Kurulu’nda hissedarların yüzde 85’inin onayı gerekiyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin oy hakkı yüzde 16,5.
IMF son pakete kadar yaklaşık 285 milyar dolara eş değer 204,2 milyar SDR tahsis etmişti.
SDR MEKANİZMASI NASIL ÇALIŞIR?
IMF, ilave SDR hakkını üye ülkelerin merkez bankalarına rezerv varlığı olarak 23 Ağustos 2021 tarihi itibarıyla ihraç etti.
6,4 milyar dolar SDR bugün itibarıyla kendi hesaplarına geçen Merkez Bankası’nın (TCMB), “IMF çeki” denilebilecek SDR’ı başka bir merkez bankasıyla takas yapabilirse nakit döviz varlığı elde edebilecek. Örneğin Avrupa Merkez Bankası (ECB) kabul etmesi hâlinde SDR verip nakit euro alabilir.
SDR’ın değeri beş büyük uluslararası para biriminin oluşturduğu sepet kurla günlük olarak tespit ediliyor. Sepet kurdaki para birimleri ve oranları şöyledir: Dolar (yüzde 42), euro (yüzde 31), yuan (yüzde 11), yen (yüzde 8) ve sterlin (yüzde 8).
SDR başlangıçta 0,888671 gram saf altına eşitti. Başka bir ifadeyle 1 SDR=1 Amerikan Doları iken, Bretton Woods Sistemi çöküp dünya üzerindeki para birimleri dalgalı kur uygulamasına geçince 1974 yılı temmuz ayından itibaren SDR değeri farklı ülkelerin para birimlerine endekslenmişti.
SDR SEPETİNDE HANGİ PARA BİRİMLERİ VAR?
1981 yılında SDR değerinin belirlenmesine konu oluşturan ulusal para sayısı Amerikan Doları, Alman Markı, Fransız Frangı, Japon Yeni ve İngiliz Sterlini olmak üzere beşe indirilmişti.
Bazı Avrupa Birliği ülkelerinin para birimi olarak euroya geçmesi üzerine Alman Markı ve Fransız Frangı yerini euroya bırakmıştı. 2016 yılında ise sepete Çin para birimi olan yuan da ilave edilince SDR tekrar beş farklı para birimine endekslenmişti. 1 SDR=1,40 Amerikan Doları’na tekabül ediyor. Euro/SDR paritesi ise 0,83.
SDR, TÜRKİYE’NİN DÖVİZ AÇIĞINA ÇARE OLACAK MI?
IMF parası olarak gelen 6,4 milyar SDR, yaklaşık 10 milyar dolara tekabül ediyor. Merkez Bankası’nın (TCMB) “SDR” olarak gelen çekin tamamını bozdurması hâlinde kasasına 10 milyar dolar girecek.
Eksi (-) 60 milyar dolara gerileyen net döviz rezervleri eksi (-) 50 milyar dolara gerilese de IMF parasını kullanmanın bir maliyeti olacak.
IMF PARASINI KULLANMANIN BİR MALİYETİ VAR
Merkez Bankası, SDR tahsisatları karşılığında IMF üzerinden dövizini kullandığı ülkenin merkez bankasına faiz ödemesi gerekecek. Faiz tutarı ise işlemin tahakkuk ettiği günkü cari faiz oranı üzerinde hesaplanıyor. SDR, genelde bir hükûmetin, diğerinin merkez bankasından onun ulusal parasını çekmesine imkân veren bir haktır.
SDR transferinin yatırımcıların hissiyatını rahatlatan bir tarafı olsa da merkez bankaları SDR kullandıklarında döviz açığını da bütün dünyaya ilan etmiş olacağından çok darda kalmadıkça IMF parasını nakit dövize çevirmek istemez.
Dolayısıyla IMF tarafından ilave hak olarak gönderilen 6,4 milyar SDR geldi diye bu tutarın kullanılacağı anlamına gelmiyor.
TCMB, IMF parasını kullansa da döviz yarasına merhem olamayacağı gibi en 100 milyonlarca dolarlık faiz ödemek mecburiyetinde kalacak. Tekrar edeyim: Kullanmak istemeniz kâfi değil, muhatap merkez bankasının da bu takası kabul etmesi şart.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
En kritik soruyu sona sakladım. IMF parası dolar/TL paritesini düşürecek mi? Eğip bükmeden cevap vereceğim: Hayır. Zira Türkiye’nin döviz kara deliği, faiz mukabili kullanılacak dövizlerle içinden çıkılamayacak kadar büyük.
128 MİLYAR DOLARI YERİNE KOYMAK İÇİN EN AZ 10 YIL LAZIM
Dolaylı yabancı yatırım (portföy), doğrudan yabancı yatırım, turizm ve ihracat gibi kalemlerde kalıcı bir döviz artışı temin etmeden arka kapıdan yandaşa şirket ve holdinglere piyasa fiyatından daha ucuza satılan 128 milyar doları yerine koymak 10-15 yılı bulacak.
Twitter hesabımda da paylaştığım gibi mevcut siyasi ve ekonomik şartlar değişmedikçe dolar için 8,45 TL dip nokta. Daha aşağısı herkes için alım fırsatı olacak kadar cazip.
Hele hele “Dolar 8 TL’nin altına inecek” tuzağına kanıp elindeki dövizi satanlar hazan rüzgârlarının esmeye başladığı şu günlerde çok pişman olacak.
Üretici fiyatları endeksinin (ÜFE) temmuz sonu itibarıyla yüzde 45 arttığı bir ekonomide döviz kurlarının geriliyorsa ya kurlar üzerinde manipülasyon vardır ya da hükûmet kimsenin bilmediği bir döviz kaynağını harcıyordur. Böyle bir kaynak olmadığına göre ilk ihtimali hesaba katarak TL’de kalmak hakikaten cesaret istiyor.
Tüketici fiyat endekis (TÜFE) yüzde 18,95. TCMB’nin haftalık repo faizi, nam-ı diğer politika faizi yüzde 19. Yıllık mevduat faizi ortalama yüzde 17. Parasını TL’ye yatıranlar stopaj dahil edildiğinde yüzde 3 zarar ediyor.
Buna rağmen Saray’ın “faiz indir” tazyiki artık sır değil. Hâl böyle iken IMF parası ya da SDR gibi Aspirin tedavilerin Türkiye’yi düzlüğe çıkarması beklenemez.
İletişim için:
[email protected]
Twitter: @turhanbozkurTV
YouTube: https://www.youtube.com/turhanbozkurt
Facebook: https://www.facebook.com/TurhanBozkurt/
