O kendini “Yazar ve hocayım. Başlıca işim düşünmek ve düşündüklerimi cemiyete sunmaktır.” diye tanımlayan, hayatını Türk irfanına adamış münzevi bir fikir işçisidir. Ömrünün hiçbir döneminde sağda olmamıştır, solda da… Cemil Meriç’in yeri hep kütüphanelerdir. Yalnızdır, kitapların dünyasına sığınmış, ‘fildişi kulesi’nde yaşamıştır. “İnsanlar kötüydü kitaplara sığındım… Kitap bir limandı benim için. Kitaplarda yaşadım. Ve kitaplardaki insanları sokaktakilerden daha çok sevdim” Eserlerinde kullandığı üslup ve şiirli dil okuyanları büyülemiş, sarsmıştır.
12 Aralık 1916’da Hatay’da doğmuş, 4 yaşında okumayı öğrenmiştir. Okumaktan gözlerini yitireceği tarihe kadar günde 12 saat okumuştur. Öğrenciliğinde haftada iki defter karalar, kompozisyonda hep birincidir. İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Okulu’na burslu öğrenci olarak girer. İki yıl okuduktan sonra Elazığ’a Fransızca öğretmeni olarak atanır. İlk makaleleri o yıllarda yayınlanır. Bu sırada evlenir, Elazığ’da iki yıl kaldıktan sonra İstanbul Üniversitesi’ne Fransızca okutmanı olarak girer. (1946-74) Sosyoloji bölümünde ders verir.
38 yaşından itibaren gözlerini kaybeder. Hayat dolu, enerji dolu bu insan intiharın eşiğine gelir. Okuması yazması mümkün değildir tek başına. Uzun süre kızı Ümit Meriç ve oğlu Mahmut Ali Meriç babalarının gören gözü olur. Ona istediği kitapları okurlar. Daha sonra talebeleri de onu yalnız bırakmaz. Gününün sekiz saatini yine kitaplarla geçiririr. Hatta o kadar ki “Okumadığınız zaman körlüğümü hatırlıyorum ve büyük bir ızdırap duyuyorum.” der.
Kubbealtı, Türk Edebiyatı, Hisar gibi dergilerde yazıları yayınlanır. 1974’te emekli olur ve birikimini art arda yayınlamaya başlar. 1984’te önce beyin kanaması, ardından felç geçirir. 13 Haziran 1987’de vefat eder.
İlk telif eseri Balzac üzerine telif bir incelemedir. Hint Edebiyatı 1964’te yayımlanır. Saint-Simon, İlk sosyolog, İlk Sosyalist kitabı 1967’de çıkar. Yayımlanan kitapları şunlardır: Bu Ülke (1974), Umrandan Uygarlığa (1974), Mağaradakiler (1978), Kırk Ambar (1980), Bir Facianın Hikâyesi (1981), Işık Doğudan Gelir (1984), Kültürden İrfana (1985) Cemil Meriç’in Bütün Eserleri İletişim Yayınları’nca toplu halde basılırken, daha önce yayımlanmamış iki kitabı daha yayınlandı: Jurnal 1 (1992) ve Jurnal 2 (1993)
CEMİL MERİÇ’İ OKUMAK…
Cemil Meriç okumak , sadece kendi kültürümüzle değil, Doğu’dan Batı’ya, dünya kültürüyle irtibata geçmek anlamı taşıyor. Peki hangi eserinden okumaya başlamalı? Cemil Meriç’i okumaya jurnallerinden (Jurnal 1-2) başlamak iyi bir fikir olabilir. Böylelikle kimi okuduğumuza ilişkin bir kanaatimiz olur. Genel itibarı ile mektuplardan oluşan bu kitaplar, başlangıç için iyi bir seçim olacaktır. Devamında “Bu Ülke” okunabilir. Metnin yoğunluğu ve üslubunun çarpıcılığı okuru saracaktır. “Umrandan Uygarlığa” daha sonra “Mağaradakiler”… Bu kitapların tadına varan bir okuyucu için gerisi çorap söküğü gibi gelecektir.
CEMİL MERİÇ’LE İLGİLİ BAZI KAYNAKLAR
Cemil Meriç’le ilgili çalışmalardan bazıları da şunlar: Babam Cemil Meriç, Ümit Meriç, İletişim Yayınları, Doğu ve Batı Karşısında Cemil Meriç, Ahmet Turan Alkan, Akçağ Yayınları, Cemil Meriç’in Psikobiyografisi, Murat Beyazyüz, Timaş Yayınları, Düşüncenin Gökkuşağı Cemil Meriç, Profil Yayınları, Bir Mabed Bekçisi, Bir Mabed İşçisi, Bir Mabed Savaşçısı, Dücane Cündioğlu, Etkileşim Yayınları (3 kitap), Hece Dergisi Cemil Meriç Özel Sayısı, Hece Yayınları
