İnternet çağında geçmişinizin izleri artık sadece hafızanızda değil, dijital ortamda da var. Ancak unutulma hakkı, geçmişteki bilgilerinizi silme hakkınızı savunuyor. Günümüzde yapay zeka ile dolu bir dünyada, "unutulma hakkı" gerçekten mümkün mü?
Yapay zekâ ile donanmış bir dünyada, “unutulma hakkı”nın korunması önemli bir sorun haline geliyor. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın 2014 yılında aldığı “Google İspanya Kararı”, unutulma hakkını gündeme getirdi ve kişisel verilerin korunması konusunda düzenlemelerin yapılmasını zorunlu kıldı. Ancak çözüm yolları hâlâ net değil. Teknoloji şirketlerinin yasal düzenlemeler ve kullanıcılar arasında denge sağlamak için çaba sarf etmesi gerekiyor.
Avrupa Birliği Adalet Divanı, kullanıcıların “unutulma hakkı”nı korumak amacıyla Google’a karşı önemli bir karar aldı. Bu karar, ilgisiz ve geçersiz verilere erişim sağlayan internet sitesi bağlantılarının talep doğrultusunda silinmesi gerektiğini belirtiyor. Ancak Google, verilerin kaldırılmasının sansür anlamına geldiğini iddia ediyor.
UNUTULMA HAKKININ KAPSAMI
“Unutulma hakkı” yalnızca Avrupa ile sınırlı değil. Türkiye, Kanada, Japonya gibi ülkelerde de benzer yasalar kullanıcıların kişisel verilerini korumayı amaçlıyor.
Peki yapay zekâ tabanlı hizmetlerle bu hak nasıl uygulanabilir? Teknolojinin sınırları aştığı bir dönemde, unutulma hakkı nasıl korunabilir?
Avustralya’daki Data61 İş Birimi tarafından yürütülen bir çalışma, büyük dil modelleri ve yapay zekâlı sohbet robotlarının “unutulma hakkı” üzerindeki etkilerini inceliyor. Makine öğrenimi tabanlı algoritmaların, kişisel verileri nasıl işlediği ve sakladığı konusu, arama motorlarından farklı bir karmaşıklığa işaret ediyor. Bu yeni teknolojiler, kullanıcıların verilerini kontrol etmelerini zorlaştırıyor.
GOOGLE İSPANYA KARARI: İSPANYA’DAKİ UNUTULMA HAKKI AYAKLANMASI
İspanyol avukat Gonzâlez’in Google’da ismi aratıldığında borçları nedeniyle mülklerinin haczedildiğine dair bilgilerin çıkması, unutulma hakkı tartışmalarını başlattı. Gonzâlez, bu bilgilerin kaldırılmasını, anonimleştirilmesini ve Google’dan verilerin çıkarılmasını talep etti. Ancak İspanyol makamı gazetede yer alan içeriği kaldırmadı, sadece Google’dan linklerin kaldırılmasını istedi.
Bu olay Avrupa Birliği Adalet Divanı’na (ABAD) taşındı. ABAD, kişinin özel hayatının, itibarının Google’ın ticari menfaatinden daha üstün olduğuna karar verdi. Kamunun üstün yararının da mevcut olmadığına kanaat getirildi. Sonuç olarak, kişinin isminin arama motorunda aratıldığında geçmiş bilgilerin çıkmasının kabul edilemeyeceği kararı verildi. Google karar üzerine unutulma hakkını kullanmak isteyen kişilere yönelik bir web formu hazırladı. Form, yalnızca ilk günde 12 bin talep aldı.
TÜRKİYE’DE UNUTULMA HAKKI: ANAYASA VE HUKUK
Türk hukukunda unutulma hakkıyla ilgili açıkça düzenleme bulunmasa da Anayasa’nın 17. maddesi, “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir” şeklindeki düzenlemesi, unutulma hakkıyla ilişkilendiriliyor. Ayrıca Anayasa’nın 20. Maddesi, kişilerin kendileriyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkını tanır ve bu hakkın kapsamını belirliyor. Bu, kişisel verilere erişme, düzeltilme veya silinme taleplerini içeriyor.
Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu da kişilik hakkını koruyan hükümler içeriyor. Kişilik hakkına saldırı durumunda açılacak davalar TMK’nın 25. Maddesi ve saldırıdan doğan zararı tazmin hakkı ise Türk Borçlar Kanunu’nun 58. Maddesi ile düzenleniyor.
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU VE UNUTULMA HAKKI
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda da unutulma hakkıyla ilgili açıkça düzenleme bulunmasa da, Kanun’un çoğu hükmü ve ilkeleri unutulma hakkının uygulanabilmesine elverişli. Örneğin, Kanun’un 7. Maddesindeki kişisel verilerin silinmesini talep hakkı, unutulma hakkının bir yansıması niteliğinde.
