Veles’in gerçek hikâyesi: Sahte haberler neden daha fazla ilgi çekiyor?

Geçtiğimiz hafta Kronos‘ta bir fotoğrafçının Kuzey Makedonya’nın Veles şehri üzerinden yaptığı dijital oyunlarla, gerçek ve sahte arasındaki çizgiyi nasıl da bir anda kaybedebilecek bir çağa girdiğimizi ispatlayan kurmaca fotoğraflarla dolu bir sergi kitabı haberi vardı.

Biz iletişim bilimciler için ise hikâyenin bir de başka tarafı var. Veles uzun zamandır gazetecilik ve dijital habercilik dünyasının gündeminde. Özellikle 2016 Amerikan başkanlık seçimleri ile birlikte şehrin ismi gündeme gelmeye başladı. Hem gazeteciler hem dijital içerik üreticileri hem de akademik alandaki araştırmacılar için Veles, adeta bir yeni nesil bir sosyal laboratuvar. Peki Veles ne oldu da öne çıktı?

Hikâyenin arka planından önce post-truth kavramına değinmek gerekiyor.

2016 yılında Oxford Dictionaries tarafından yılın kelimesi olarak ilan edilen, Donald Trump ve Brexit taraftarlarını zafere götürdüğü ileri sürülen post-truth terimi; objektif olguların, kamuoyunu şekillendirmede, duygu ve kişisel inançlara göre daha az etkili olması halini yani basit bir deyişle, gerçeklerden ziyade duygusal argümanlardan etkilenmeyi ifade etmektedir. Türkçeye ‘gerçek-ötesi’, ‘gerçek-sonrası’ şeklinde çevirmenin mümkün olduğu ‘post-truth’ kelimesindeki post ön-eki, genel kullanımının aksine ‘bir olay ya da vak’adan sonra gerçekleşen’ anlamında değil, ‘önüne geldiği kavramın artık önemsiz ya da gereksiz kabul edildiği bir zamana ait’ manasında kullanılmaktadır. Yani, ‘doğruların, hakikatlerin, olguların önemini yitirdiği bir dönem’den bahsetmiş oluyoruz. Kelimenin yaygın şekilde dolaşıma girmesi Ralph Keyes’in 2004’te basılan kitabı “The Post-truth Era” ile başlamış olup Keyes’e göre bir zamanlar gerçekler ve yalanlarımız var iken günümüz post-truth dönemi; gerçeklere, yalanlara ve muhtemelen doğru olmayan ama yanlış olmayacak kadar da iyi duran ifadelere sahip olduğumuzu ifade eder.

BuzzFeed News tarafından yapılan bir analize göre, en sık paylaşılan sahte haberler Facebook’ta, gerçek haber içeriğinden daha fazla görünürlük kazanabilmekte.

Peki post-turth yalan haber mi demek?

Aslında hem evet hem de hayır denebilir. Yalan haber konusu tarihin çok eski zamanlarından beri gündemi meşgul ediyor. Post-truth sürecinde ise teknoloji devreye girmektedir. Haberin içerik olarak sahteliğinden öte gerçeğin, o sahteliğin gerisinde kalması söz konusudur.

Yeni medya yayıncılığı sayısal teknolojilere dayanmaktadır. Bir teknolojik determinizm ortamı söz konusudur. Birçoğumuz internetteki haberlere arama motorları haberleri ile erişiyoruz. Bu arama motorları ise haberin okuma sayısına göre haberleri sıralamakta. Çok okunan haberler ilk sırada yer alırken az tıklanan haberler gerilere düşmektedir. Burada post gerçeğin de geride kalmasını temsil ediyor. Sansasyonel ve şok edici yalan haberler okur refleksini daha çok tetikleyerek üst basamaklara çıkarken, gerçek haberler çok gerilerde kalabiliyor. Kullanıcılar ise sıralamada ilk çıkan haberi okumaya devam ediyor. Kimsenin aşağı inip okuyacak kadar vakti ve enerjisi yok. Böylece daha çok okunmaya devam eden haber hep ilk sırada oluyor, önde olduğu için çok okunuyor ve bizim gerçek habere erişim şansımız azalıyor. Görmüyoruz bile belki. Sansasyonel, çarpıtılmış bu içerikler internetin etkileşim özelliği ile çok tıklanırken toplumsal etkisi açısından ise kutuplaştırıcı duyguları beslemektedir. Bu açıdan da geleneksel medyaya kıyasla daha demokratik mecralar olarak öne sürülen yeni medya, etik problemlerle tartışmalara konu olmakta.

Odasındaki kanepeden medya patronu rolü oynayan nesil:

Geleneksel haber üretim süreci daha merkezidir. Haber bir kaynaktan gelir muhabir bu haberi haberleştirir fakat bunun yayımlanma aşamasında editörler, haber odası toplantıları, kurumun yayın ilkeleri gibi filtreler devreye girer. Editörler, yayın müdürleri gibi eşik bekçilerine takılabilir birçok haber. Bir gün için yüzlerce haber basın odasına gelirken bunlardan seçilen bir kısmı bir gazete sayfasına yansıyabilir.

Web 2.0 teknolojisiyle birlikte katılımcı kültürün bir parçası haline gelen okurların konumları da güçlenmiştir. Artık sadece edilgen ve tüketici okur olmaktan çıkıp medya içeriklerini bizzat kurgulayan yorumlayan ve değiştiren bir konum kazanmıştır bireyler.

‘User Generated Content’ kavramı doğmuş ve kullanıcının merkeze alındığı platformlar yeni medyadaki akışı büyük oranda etkilemeye başlamıştır. Kullanıcının tüketici olduğu kadar içerik üretimine dahil olduğu, otoritesinin güçlendiği yeni medya çağında bu durum, demokratik ortamlara katkıda bulunduğu kadar birçok problemi de beraberinde getirmiştir.

Yeni toplumsal hareketlerin kıvılcımı olan Arap baharı gibi kitle hareketlerine zemin hazırlayan bu iletişim ortamları diğer taraftan etik anlamda birçok sorunu yeni alan açmıştır.

İnternet ortamında web sitelerinin temel gelir kaynakları reklamlardır. Bu anlamda web sitesinin ve sosyal medyanın temel amaçlarından biri reklam gelirlerinden beklenen verimin alınabilmesi için mümkün olduğunda çok hedef kişiye ulaşmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için sosyal medyada çoğunlukla bilerek yanlış ve sansasyonel etiketleme, başlıklandırma kullanılmaktadır. Böylelikle internette gezinen sosyal medya kullanıcıları, karşılaştığı sansasyonel başlık veya etiketi merak ederek bağlantıyı açmakta ve o sayfadaki içeriğin ne olduğunu öğrenirken, çok sayıda reklamı da bilgisayarında görüntülemektedir.

Gazetecilik için en önemli ilke kabul edilen ‘toplum için yayıncılığın’ yerini yeni medya ortamında tık odaklı yayıncılık almaktadır. Post-truth haberler de çok tıklandığı için bir gelir alanına dönüşmüş durumda.

Veles’deki yalan haber çiftlikleri Amerikan demokrasisini nasıl zehirledi?

2016 Amerikan başkanlık seçimleri post truth haberlerle gündeme oturdu. Çünkü Trump’ın seçim kampanyası sürecinde dolaşıma çok fazla yalan haber girdi.

2016’daki Seçim Gününden bir hafta önce, BuzzFeed News, Veles’teki genç erkeklerin ve gençlerin, Donald Trump’ı destekleyen yanlış viral hikayeleri pompalayan 140’tan fazla web sitesi işlettiklerini ortaya çıkardı.

Bu yalan haberler özellikle Facebook gibi sosyal ağlar sayesinde milyonlara ulaştı. Katılım ve demokrasi kültürüne büyük katkı sunduğu dile getirilen sosyal ağlara olan inanç âdeta temelden sarsıldı. Önemli politik seçimlerin sosyal ağlardaki yalan haberlerden olumsuz etkilenmesi her anlamda umutsuz bir havanın da oluşmasını beraberinde getirmiştir.

Post-truth habercilikle okuyucuların ilgisini çekmenin güvenilir bir yolu, sansasyonel haberlerdir. İnsanların sevmedikleri politikacılar hakkında çirkin ama ilgi çeken içerikler bu işlevi görmektedir.

Buradaki büyük sorun, internetin profesyonel haber toplama ve amatör söylenti/satma arasındaki geleneksel ayrımı bozmasıdır. İnternette, gerçek bir Colorado gazetesi gibi görünmek üzere tasarlanmış sahte bir haber sitesi olan “Denver Guardian”; Denver Post, New York Times ve Fox News gibi gerçek haber kurumları kadar geniş bir kitleye ulaşabilmektedir.

Post-truth haberlerin yayılmasını hızlandıran ve kolaylaştıran en önemli şey ise sosyal ağlar olmuştur. Pew Research Center raporunda ABD’li yetişkinlerin %44’ü, 2016’da haberleri Facebook’tan alıyor. Bu, Facebook’un sıradan Amerikalıların medya erişimleri üzerinde neredeyse tüm diğer haber kuruluşlarından daha büyük bir etkiye sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bu durumu fark eden bir grup Makedon genç, Amerikan seçimleri üzerinde beklenmedik bir etkinin de parçası oldular. Onlar tamamen oyunu kurallarına göre oynarken Okyanus’unda diğer tarafında Amerikalıları tetikleyen içerikleri ürettiler. Yalan veya sansasyonel bilgi yayan bu siteler trafiklerinin %95’i Facebook üzerinden sağlamıştır.

Veles’te henüz 17 yaşında olan gençlerin kurduğu haber sitesi görünümlü yayınlar, Trump’ın hakkında yalan haberleri sansasyonel başlıklarla yeniden üreterek sosyal medya sayesinde milyonlara ulaşmayı başarmıştır. Reklam tıklamasını artırmak için taglerden ve tıklamayı sağlayacak başlıklardan faydalanmışlardır.

Makedon kasabası Veles (nüfus 45.000), Amerika seçimlerinde yıl boyunca, yalan yayın yapan web sitelerinin merkezlerinden biri olmuştur.

Veles, Makedonya’nın merkezinde, Vardar Nehri’nin her iki tarafında yer almaktadır. Bir zamanlar mütevazı bir kasaba olan Veles’te; devrimciler, aydınlar ve endüstri öne çıkıyordu. En büyük fabrikalarından biri olan Porcelanka adlı seramik fabrikasında 4.000 kişi çalışıyordu. Şehrin sakinleri Veles’in eski Yugoslavya’nın en büyük ikinci sanayi şehri olduğunu gururla hatırlıyor. Makedonya 1991’de bağımsızlığını kazandıktan sonra Veles gerilemeye başlar. Fabrikalar birer birer kapanırken işsizlik de başlar. Kasabanın tek sinema salonu on dört yıl önce kapanmış. Şehir merkezi adeta terk edilmiş. Bir dönem, 2000’lerin ortalarında, birkaç kişi Almanya ve Avusturya’da eroin satarak kazandıkları parayı etrafa saçtığında ekonomi hareketlenmiş ancak polis kısa süre sonra bu uyuşturucu çetesini yakalıyor, Veles yine ölü sessizliğine ve harap durumuna geri dönüyor.

Bu ölü sessizliğini bu kez bozan ise Amerikan başkanlık seçimlerindeki yala haber sitelerinin Veles kaynaklı olduğu bilgisi.

Dijital Altına hücum Çağı:

Veles’teki gençlere ulaşmayı çalışan muhabirler oldu. wired.com’dan Samanth Subramanian kendisine Boris takma adını veren bir gençle konuşmayı başaranlardan. Boris post turth içeriklerden para kazanmayı öğrenenlerden. Genç yayıncı bir rutin geliştiriyor. Günde birkaç kez interneti Trump yanlısı makaleler için taradı ve bunları iki web sitesinden birine kopyaladı; JavaScript kolay bir kopyala-yapıştır işlemini engellediyse de, bir Word dosyası açtı ve makaleleri yazdı. Bir yazı yayınladıktan sonra Facebook gruplarında (My America, My Home gibi isimlerle) linki paylaşıyor. Böylece, Başkan Donald J. Trump’ı destekleyen gruplarda bu içerik hızla yayılır. Boris, sosyal ağlardaki Trump gruplarının Clinton gruplarından yüz binlerce daha fazla üyesi olduğunu fark ediyor. Bu da bir makaleyi viral hale getirmeyi kolaylaştırıyor. Boris o dönem bir hafta boyunca Bernie Sanders’ı öven sahte haberlerle deneyler yapsa da istediği sonucu alamamış. “Bernie Sanders destekçileri gördüğüm en zeki insanlar arasında” diyor. “Hiçbir şeye inanmıyorlar. Gönderinin onlara kanıt olmalı.”

Boris, kendi adı altında ve aynı zamanda bu amaçla satın aldığı 200 kadar sahte Facebook profilinden biri kisvesi altında paylaşımda bulunuyor. Haberler bu şekilde hızla yayılıyor. O dönem ağustos ve kasım ayları arasında Boris, Trump yanlısı iki web sitesinden yaklaşık 16.000 dolar kazandığını açıklıyor. O sırada Kuzey Makedonya‘da ortalama aylık maaş 371 dolar.

Mirko Ceselkoski Veles’teki önemli isimlerden biri. 2000’li yılların başında başlıyor hikayesi. Lüks arabalar ya da ünlüler ya da süper yatlar hakkında, yedi ya da sekiz web sitesi kurmakla başladı. Hepsi Amerikalı okuyucuya yönelikti, çünkü Amerikalı bir okuyucu, Amerikalı olmayan bir okuyucudan kabaca üç kat hatta dört kat daha değerlidir. Tabi ki Google reklam geliri olarak. Ceselkoski, günde beş ya da altı saat çalışarak ayda yaklaşık 1.000 dolar kazanabileceğinizi söylüyor. Pek çok Makedon buna zaman ayırabilir çünkü işsizlik oranı yüzde 24 civarında. Ceselkoski 2011’de koçluğa yöneldi. İlk olarak yaşadığı yer olan Makedonya’nın başkenti Üsküp’te altı haftalık bir sınıf kursuyla ve şimdi çevrim içi olarak, yoğun üç haftalık modüller halinde. Öğrencileri yaklaşık 425 $ karşılığında web sitelerini nasıl hazırlayacaklarını, dolduracaklarını ve tanıtacaklarını öğreniyorlar. Müfredatın üçte biri ise Facebook’ta ustalaşmaya ayrılmış. Ülkenin en popüler ve çok kazanan sağlık sitesinin sahipleri de Ceselkoski’nin öğrencisi. 2016’nın başlarında, Trump yanlısı siteleri işletmeye devam eden Veles ekibinin birkaç üyesi de öyle. Veles’teki yalan haber sitelerinin hızla yayılması onu da şaşırtmış. “Öğrencilerime asla sahte hikayeler yazma talimatı vermedim” diyor.

Gençlerin Veles’ten yayın yapan en az 140 ABD odaklı siyaset web sitesi, dijital bir ‘altına hücum’ başlattı. Bu sitelerin, WorldPoliticus.com, TrumpVision365.com, USConservativeToday.com, DonaldTrumpNews.co ve USADailyPolitics.com gibi Amerikan anadilinde yayın yapan alan adları vardı. Sitelerden hemen hepsi, ABD’deki muhafazakârlar ve Trump taraftarlarına yönelik saldırgan bir şekilde yayınlar yapmıştır. Bunun sebebi de tamamen sayısal. Bu genç yayıncılar Facebook’ta 10 Trump destekçisi grup varsa Hillary destekçisi grup sayısının 2’de kaldığını keşfetmiş.

Veles’teki Gençlerin Küresel ortaklıkları Kimdi?

Veles’in siyasi haber endüstrisi, nihilist ve apolitik gençler tarafından kendiliğinden başlamadı.

Amerika’da seçim günü ile çakışan bir dönemde en az altı ay boyunca iki yüksek profilli Amerikalı ortakla yakın bir şekilde çalışan tanınmış Makedon medya avukatı Trajche Arsov Veles’teki yayınları başlatan öncü isim. Bu iki Amerikalı ortağın hikayesi de bir post truth zaferine çıkıyor. LibertyWritersNews.com sitesinin kurucuları, Paris Wade ve Ben Goldman 2016 Başkanlık seçimlerinde sansasyonel yalan haberlerle haberlere konu olan iki isim. Liberal ailelerin apolitik genç bireyleri olan iki genç de gazetecilik deneyimi veya eğitimi olmayan kişiler. Biri reklamcılık ve diğeri işletme okuduktan sonra ücretsiz stajlar yapmışlar, bir süre etkinliklerde meyve suyu satarak para kazanmışlar. İkisi de daha evvel Obama’ya iki kez oy verdiklerini The Washington Post’a verdikleri röportajda dile getiriyor. Daha iyi işlerde çalışmak için mücadele ederken aldıkları eğitimden ve yetiştikleri ilerici değerlerden kuşkuya düştüklerini söylüyorlar. Çalıştıkları işleri bırakıp kendi reklam işlerini kuruyorlar fakat bunda da başarılı olamıyorlar. Diğer taraftan Facebook sayfası işleten bir müşterinin dikkatini çekiyor çalışmaları. Bazı kurmaca hikayeler yazıp bunları ilgisiz resimlerle sunuyorlar. İlgi gören bu içerikler sırasında insanların politik içeriklere heyecan duyduklarını fark edip bunu bir gelir modeline dönüştürüyorlar. İki defa Obama oy veren bu iki genç o dönem Obama’yı adeta hedef gösteren yalan haberlere imza atıyor. Mesela bunlardan bazıları; Teröristler ABD hükümetine sızdı, Obama’nın doğum sırları açıklandı’…

Wade gerçekten inandığı bir makale yazmanın nasıl bir şey olduğunu merak ettiği söylüyor verdiği röportajda ve ekliyor: “Mükemmel bir dünyada belki. Nüansları, dengeleri ve uzun paragrafları olurdu ve yazması 10 dakikadan uzun sürerdi. İnsanları düşündürürdü. Ama bunu asla yazmam, çünkü kimse tıklamaz, yani ne anlamı kalır ki?’’ Onlar için tıklanmayan hiçbir şey değerli değil önemli de değil.

Veles, Avrupa’ya uzanan göçmen yolu üzerinde yer alıyor.

İşte Makedon Trajche Arsov ve Amerikalı bu iki genç; Facebook’un güçlü dengeleri, dijital reklam gelirleri ve siyasi partizanlık, Seçim Günü’nden önceki kritik aylarda yanıltıcı ve yanlış haberlerin yayılmasını artıran beklenmedik bir küresel ittifaka yol açtı.

Arsovs’un USA Politics Today adlı ilk sitesine gelince, site hızla büyüdü. Veles’te, gençlerin para kazanabilecekleri yeni bir konu buldukları haberi yayılmaya başladı. Kısa süre sonra Arsov’un kardeşi Pane’in arkadaşları kendi politika sitelerini açmaya başladılar. Bunlardan biri, daha önce altı ayını bir domuz çiftliğinde mutsuz bir şekilde çalışarak geçirmiş olan Ork Stankovski’ydi. Alan kayıt kayıtlarının gösterdiğine göre Stankovski, USAPoliticsInsider.com ve USADailyPolitics.com’u başlattı. Çoğu genç erkek de, kısa süre sonra Veles’te kendi ABD siyaset sitelerini kurdular.

Amerika’da seçimin yönünü belirleyen içeriklerin (böylesi basit ekonomik sebeplere dayanarak) gazetecilikle, yayıncılıkla hiç ilgisi olmayan hatta üniversite mezunu bile olmayan gençler tarafından oluşturulması yeni medyanın imkanlarını ve sınırsızlığını aynı zamanda etik kavramının da herkese açık ve herkes tarafından benimsenen bir değer olmasının gerekliliğini göstermektedir.

BuzzFeed News’in araştırması Veles’teki bu sitelerdeki en başarılı haberlerin neredeyse tamamının yanlış veya yanıltıcı olduğunu buldu.

Örneğin, bir Makedon sitesinde bulunan en çok yayılan haber, sahte bir haber sitesine dayanmaktaydı. ConservativeState.com’daki haberin başlığı “2013’te Hillary Clinton: ‘Donald Trump Gibi İnsanlar; Dürüsttürler ve Satın Alınamazlar” şeklindeydi. Facebook’ta şaşırtıcı bir şekilde 480.000 paylaşım, tepki ve yorum topladı.
2016 seçimleri yaklaşırken, Arsov ve Liberty Writers’daki ortakları, birden fazla web sitesi ve Facebook sayfası aracılığıyla viral, genellikle yanıltıcı, Trump yanlısı haber akışını pompalamaya devam etti. Makedonya’daki taklitçi yayıncılar ve İnternet Araştırma Ajansı için çalışan Rus trolleri de öyle.

3 Kasım 2016’da BuzzFeed News, Veles’teki web siteleri hakkındaki ilk hikayesini yayınladı. İki haftadan biraz uzun bir süre sonra, Trump seçimi kazandıktan sonra, Washington Post; Goldman ve Wade profilini yayınladı. Her iki hikâye de viral oldu, ancak o sırada neredeyse hiç kimse Makedonların ve Amerikalıların aylardır birlikte çalıştığını bilmiyordu. Tıpkı Amerikalı iki genç gibi, Facebook’taki bu Makedonların, Trump’ın Beyaz Saray’ı kazanması veya kaybetmesi umurlarında değildi. Sadece bazı şeyleri ödemek için para kazanmak istiyorlardı. – bir araba, lüks saatler, daha iyi cep telefonları, barda daha fazla içki…

Hem Arsov hem de Goldman, ilişki ise netlik kazandı. İki isim ilişkilerinin, Facebook sayfalarında birbirlerinin içeriğini paylaştıklarında başladığını ve oradan büyüdüğünü söyledi. Diğer Amerikalı ortak Paris Wade de Arsov’un Makedon sitesi USA Politics Today için 2016 yazı ile Ocak 2017 arasında 40’tan fazla makale yazdığını kabul etti. Kardeşi Alex Wade de site için yazanlardan ve Alexander Warren takma adını kullanarak en az 670 makale yazdı. Arsov diğer Makedon siteler Amerikalı sitelerden intihal yaparken kendisinin bizzat Amerikalı yazarlarla çalıştığını ve ilkeli davrandığını dile getirdi.

Sahta Haber Çiftlikleri kapanıyor:

Reklam verenlerin, Google ağının bir parçası olan milyonlarca web sitesine metin reklam yerleştirmesine olanak tanıyan AdSense, birçok yayıncı için önemli bir para kaynağıdır.

Bütün bu kaostan sonra, Google, içeriği yanlış tanıtan web sitelerinin AdSense reklam ağını kullanmasını önlemek için bir politika değişikliği üzerinde çalıştığını söylerken, Facebook aldatıcı ve yanıltıcı içerik yasağının sahte haberler için geçerli olduğunu açıklamak için reklamcılık politikalarını güncelledi.
Facebook, çoğu Trump yanlısı olan çevrimiçi yanlış bilgilerin yayılmasına izin vermekle suçlandı, ancak Zuckerberg, Facebook’un seçimin sonucunu etkilediği veya sahte haberlerin hizmette büyük bir sorun olduğu fikrini reddetti. Fakat seçimlerden sonra mahkemede ifade verdi.

Veles siteleri AdSense’ten atıldı ve Facebook sayfalarını kaybetmeye başladı.

Trump’ın seçim zaferinden tam bir yıl sonra Wade, kendisinin ve Goldman’ın Facebook sayfasının ve 1.8 milyondan fazla hayranının gittiğini söyledi. Paris Wade apolitik ve nihilist bir genç olarak 2018 yılında Nevada Eyalet Meclisi adayı oldu fakat seçilemedi.

Bugün 35 yaşında olan Arsov başlangıçta, Makedonya’nın otoriter muhafazakâr bir hükümet tarafından yönetildiği on yıldan uzun bir süre boyunca, bağımsız gazetecileri savunmaya istekli birkaç avukattan biriydi. Buzzfeed’in de dahil olduğu seçimlerdeki yalan haber manipülasyonuna dayanan soruşturma sırasında yayıncılık faaliyetleri ortaya çıktı ve avukatlığı düşürüldü.

Dermanı sağlıkta buldular:

Amerikan seçimleri geçti. Site trafikleri düştü. Kasabadaki bir üniversite öğrencisi, “Bıraktım çünkü yapmaktan gerçekten zevk almadım ve zaten çok fazla insan gönderildiği için bundan hiç para kazanmadık. Erken başlayanlar, meyvelerini toplayanlardı.” şeklinde özetliyor durumu.

Fakat Veles’ki gençler internetten para kazanmaya devam etmeliydi. Peki nasıl?

Veles’te Aleksandar ve Borçe Velkovski, başlattıkları sağlıklı gıda web sitesiyle hızla ünlendiler ve ‘Sağlıklı Kardeşler’ olarak biliniyorlar. Onların da koçları Mirko Ceselkoski.

HealthyFoodHouse.com’da diyet ve güzellik tavsiyeleri, doğal ilaçlar hakkında içerikler sunuyorlar. Geceleri bacak kramplarını hafifletmek veya ev yapımı pancar şurubu ile kırmızı kan hücresi sayısını artırmak için okuyuculara tavsiyeler verirken bol bol reklam alıyorlar. Sitenin Facebook sayfası 2 milyon takipçi toplamış.

Bugün Veles’ten içerik üreten birçok site sağlık, ünlüler ve göçmenler hakkında sansasyonel bilgiler yaymaya devam ediyor.