Dünyada en az bilinen ve sorunları en az gündeme gelen dezavantajlı gruplardan biri, vatansızlar. Dünya genelinde 12 milyon “vatansız” insan bulunuyor. Hepsi de farklı sebeplerle, hiçbir ülkenin vatandaşlığına kabul edilmemiş bu insanlar, eğitimden, işe girmeye kadar her alanda büyük sorunlar yaşıyor.
Onlardan biri de Lübnan doğumlu Maha Mamo. En azından geçen yıla kadar öyleydi. Şimdi bir ülkenin vatandaşı olabilmenin mutluluğunu yaşayan Mamo, artık bütün zamanını, “vatansız” insanların sorunlarını gündeme getirmeye harcıyor.
NE SURİYE NE DE LÜBNAN KABUL ETTİ!
Maha Mamo, Lübnan’da farklı inançlara sahip Suriyeli bir anne babanın kızı olarak, 1988’de dünyaya gelir. İki ülkede evlilik ve vatandaşlığı sınırlandıran yasalar sebebiyle, Maha ve kardeşleri ne Suriye ne de Lübnan vatandaşlığına kabul edilir.
Lübnan, çift Suriyeli olduğu için çocuklarına vatandaşlık vermeyi reddederken, Suriye ise baba Hristiyan, anne Müslüman olduğu gerekçesiyle çocuklara vatandaşlık vermeyi reddeder. Bu sebeple Maha ve kardeşleri doğduklarında bir doğum belgeleri olmaz, kim olduklarını hangi ülke vatandaşı olduklarını belgeleyen bir kimliğe veya pasaporta sahip olamazlar. Hatta üç kardeş, cep telefonu kullanabilmek için sim kartı dahi alamaz.
Maha Mamo, artık vaktinin büyük bölümünü vatansız insanların sorunları için mücadele ederek, konferanslar vererek geçiriyor.
VATANSIZLIK GÖLGEDE YAŞAMAK GİBİ
Maha Mamo, bu durumu, DW Türkçe’ye verdiği söyleşide, “Bir doğum belgesi ve bir kimliğe sahip olmamak, gölgede yaşamak gibi.” cümlesiyle ifade ediyor. Onun yaşadığı ilk önemli problem bir okula kaydının yapılmaması olur. Yaşı büyüdükçe çalışma hakkı, seyahat özgürlüğü ve sağlık hizmetleri gibi temel haklardan da mahrum olduğunu fark edecektir.Doğduğu ülke Lübnan’dan umudunu kesen Maha, bir çok ülkeye başvuru yapar ama hiçbirinden olumlu cevap alamazken.
Umutlarının tükenmeye başladığı bir dönemde ise Brezilya büyükelçiliğinden olumlu cevap alır. Lübnan’daki Brezilya büyükelçiliği üç kardeşe 2014 yılında insani vize ve seyahat belgeleri vermeyi kabul eder.Üç kardeş bu sayede Brezilya’ya gider ancak orada tanıdıkları veya akrabaları yoktur.
Bunun üzerine Brezilyalı bir aile onlara koruyucu aile olmayı kabul eder. Brezilya hükümeti, 5 yıldır bu ülkede yaşayan Maha ve iki erkek kardeşini 2018 sonunda mülteci olarak ülkeye kabul eder ve üç kardeşe Brezilya vatandaşlığı verir. Brezilya’da halen “insani vizeyle” yaşayan 8 bin Suriyeli mülteci bulunuyor.
Maha Mamo, 30 yaşında ilk kez vatandaş olmanın mutluluğunu yaşıyor.
BU BAYRAK BENİM GURURUM
Maha şimdi dünyada kendisini ve kardeşlerini kabul eden tek ülke olan Brezilya bayrağını boynunda taşıyor ve “Bu bayrak benim gururum ve Brezilya’dan esinlenip diğer ülkelere de vatansız insanları kabul edecek yasal düzenlemeleri yaptırmalıyız.” diyor.Brezilya, vatansızları kabul edecek yasal düzenlemeyi 2017’de onayladı.
Maha ve kardeşleri bu yasal düzenleme sayesinde vatansız yaşamaktan kurtuldu.Birleşmiş Milletler (BM) ise 2024 yılına kadar bütün ülkelerin gerekli yasal düzenlemeleri yapmasını sağlayarak, dünyadaki “vatansızlık” problemine son vermek istiyor.
Bazı ülkeler azınlıklara vatandaşlık vermiyor veya ailede sadece babaya bu hakkı tanıyor. Baba’nın vefat etmesi durumunda ise geride kalan eş ve çocuklar büyük problemler yaşayabiliyor.
Maha Mamo, bir kişinin daha “vatansızlar” hakkında bilgi sahibi olmasının, bu insanlar için küçük de olsa bir umut ışığı yakacağına inanıyor. Maha, “Ülkelerdeki yasaların değişmesini sağlayarak insanların hayatlarını, hayallerini ve umutlarını da değiştirebiliriz” diyor.
VATANSIZLAR HAKKINDA
Birleşmiş Milletler verilerine göre dünya genelinde halen 12 milyon vatansız (haymatlos) insan yaşıyor. Vatansızlık, mültecilikten farklı bir kavram. Çünkü her vatansız mülteci değil. İnsan haklarından etkin şekilde yararlanabilmek ve topluma tamamen katılabilmek için vatandaşlık günümüzde bir ön koşul. O bakımdan vatansızlık insan yaşamında derin yaralara sebep olan bir durum.
Birleşmiş Milletler, vatansız kişilerin hukuki statülerine ilişkin sözleşmeyi, 1954 yılında kabul etti. Buna rağmen vatansızlık problemi günümüzde devam ediyor. Bu sorunun çözülmesi için devletlerin atması gereken ilk adım 1961 tarihli, “vatansızlığın azaltılmasına” ilişkin BM sözleşmesini onaylayarak, kendi ülkesinde hayata geçirmek.
