Cumhurbaşkanı Erdoğan, 10 ülkenin büyükelçisinin 'istenmeyen adam' ilan edilmesi için talimat verdiğini açıkladı. Peki persona non grata yani istenmeyen adam ne demek, hangi durumlarda uygulanıyor, mütekabiliyet esası gereği karşılığı ne olur?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi kararlarına rağmen hapis tutulan iş insanı Osman Kavala’nın serbest bırakılmasını isteyen 10 ülkenin büyükelçisini ‘istenmeyen adam’ ilan edebileceklerini açıkladı.
Uluslararası ajansların son dakika gelişmesi olarak duyurduğu bu karar, Türkiye tarihinin en büyük diplomatik krizi olarak değerlendiriliyor.
Osman Kavala’nın serbest bırakılmasını isteyen ve Türkiye’nin persona non grata ilan edeceği tehdidinde bulunduğu ülkelerin büyükelçileri şöyle: ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda.
Peki persona non grata (istenmeyen adam) nedir, nasıl uygulanıyor, uluslararası hukukta yeri var mı? Karşılığı ne olur?
Latince kökenli olan ‘persona non grata’ ifadesi Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre ‘istenmeyen kişi’ demek. Uluslararası hukukta, egemenliği altında bulunulan devletin, ülkesinde istemediği bir kişiyi ilan ederek ülke sınırları dışına çıkarma kararını ifade eder.
PERSONA NON GRATA NEDİR?
Devletler arası ilişkilerde bir ülkeye girmesi veya o ülkede kalması ülkenin yerel hükümeti tarafından yasaklanan yabancı kişiye ‘persona non grata’ denir.
Kendisine verilen siyasi dokunulmazlık hakkı sayesinde tutuklama ve herhangi bir kovuşturmadan korunan yabancı bir diplomata herhangi bir ülkenin uygulayabileceği en ciddi kınama biçimi olarak kabul ediliyor.
PERSONA NON GRATA NE ZAMAN UYGULANIR?
Diplomatik misyon üyelerinin hakları, seviyesine bağlı olmak kaydıyla yasalar tarafından korunurken, Viyana Konvansiyonu’nun 41. ve 42. maddeleri bu kişileri bulundukları ülkenin yasa ve düzenlemelerine saygı duymakla sorumlu tutar.
Persona non grata terimi ayrıca diplomatların ajanlık yaptıklarından şüphelenilmesi durumunda diplomatları kovmak için ve hoşnutsuzluk ifadesi olarak da kullanılır.
PERSONA NON GRATA KARŞILIĞI NE OLUR?
Bir devletin, ülkesinde bulunan bir başka devletin diplomatik misyonunu persona non grata ilan etmesi, mütekabiliyet esasına göre aynı karşılığı olan bir yaptırımdır. Buna göre Türkiye 10 büyükelçiyi istenmeyen adam ilan edip gönderdiğinde, ilgili 10 devlet de ülkelerindeki Türkiye büyükelçilerini istenmeyen kişi ilan edip gönderebilir. Bu durumda Türkiye ile bu 10 devlet arasında diplomatik krizlerin zirvesi yaşanmış olur.
