Büyük Patlama'dan (Big Bang) sonra maddenin nasıl oluştuğunu açıklamaya yardımcı olan "God particle" olarak da bilinen "Higgs bozonu" kavramını bulan Nobel ödüllü fizikçi Peter Higgs, 94 yaşında hayatını kaybetti.
Edinburgh Üniversitesinden yapılan açıklamada, 94 yaşındaki Higgs’in kısa bir hastalığın ardından evinde huzur içinde öldüğü belirtildi. Edinburgh Üniversitesi Rektör Yardımcısı Peter Mathieson, Newcastle’da doğan Higgs’in “olağanüstü bir birey, vizyonu ve hayal gücü bizi çevreleyen dünya hakkındaki bilgilerimizi zenginleştiren gerçekten yetenekli bir bilim insanı” olduğunu söyledi.
Higgs, 1964’te parçacıklara kütlelerini verdiği düşünülen “Higgs bozonu” adlı atom altı parçacığı teorisini bulmuştu.
Belçikalı fizikçi François Englert ile birbirlerinden bağımsız olarak parçacıkların nasıl kütle kazandığını açıklayan Higgs’in 49 yıl önce öne sürdüğü teori, 2012’de İsviçre’nin Cenevre kentindeki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bilim adamlarınca doğrulanmıştı.
DÜNYADA BÜYÜK YANKI UYANDIRAN BULUŞ
İngiliz fizikçi, 1960’larda Kainat’taki her şeyin neden kütlesi olduğunu açıklayan teoriyi geliştiren bilim insanları arasındaydı. Bundan yaklaşık 50 yıl sonra bu bilimsel atılım yapılabildi. İsviçre’nin Cenevre kentindeki CERN laboratuvarlarında, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı adlı dev cihazda 2012’de yapılan deneyler sonunda Higgs bozonunun varlığı tespit edildi.
Higgs bu gelişmeden bir yıl sonra 2013 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü aldı. Ölüm haberi duyursunu yapan Edinburgh Üniversitesi, Higgs için “vizyonu ve hayal gücüyle bizi çevreleyen dünyaya dair bilgimizi zenginleştirdi” ifadelerini kullandı.
İngiliz parçacık fizikçisi Dr. Clara Nellist, Higgs bozonu bulunduğunda CERN’de bulunuyordu. 2012’deki buluş tüm dünyada büyük yankı uyandırmıştı. Dr. Nellist, “Higgs bozonu gerçekten özel bir parçacık. Çünkü, diğer temel parçacıkların kütle kazanmasıyla ilişkisi var. Parçacıklar Higgs alanına girdiğinde kütle kazanıyor ve Higgs bozonuyla deneylerimizde Higgs alanının varlığını kanıtlayabiliyoruz” diye konuşuyor. Higgs bozonu bir enerji alanı. Elektron ve kuark gibi evrenin diğer temel parçacıklara kütle kazandırıyor. Higgs bozonu, “Tanrı parçacığı” adıyla da anılır oldu. Çünkü kütle kazanma süreci, mevcut evrenin oluşmasını sağlayan Büyük Patlama’ya (Big Bang) benzetiliyor.
KARANLIK MADDENİN GİZEMİ
CERN laboratuvarında ayda küçük bir kent kadar elektrik harcayan projede çalışan bilim insanları karanlık maddenin gizemini çözmeye çalışıyor. Dr. Nellist, “Karanlık madde, evrenimizdeki maddenin yüzde 80-85’ini oluşturuyor. Karanlık madde denmesinin sebebi ışıkla etkileşiminin olmaması. Bu yüzden onu göremiyoruz. Daha da ilginci, ne olduğunu da bilmememiz” diyor.
Şimdiye kadar bilim insanları karanlık maddeye ilişkin sadece dolaylı kanıtları gözlemleyebildi. Ancak karanlık madde parçacıkları doğrudan tespit edilemedi. Bu parçacığın ne olduğuna ilişkin farklı teoriler var. Bilim insanları arasında en fazla rağbet gören teorilerden biri bunun WIMP ya da Zayıf Etkileşimli Büyük Kütleli Parçacık olduğu yönünde.
Dr. Nellist “Bu hâlâ büyük bir gizem. Bunun deneylerde yaratılıp yaratılamayacağını görmeye çalışıyoruz” diye konuşuyor.
PETER HIGGS KİMDİR?
Peter Ware Higgs (29 Mayıs 1929 – 8 Nisan 2024), Edinburg Üniversitesi’nden emekli İngiliz teorik fizikçi ve ayrı atomaltı parçacıklar üzerine yaptığı çalışmalarla Nobel ödülü kazandı. 1960’lı yıllarda kırık simetrinin ve elektrozayıf teorisinin temel parçacıklarının kütlesinin kökenini, W ve Z bozonlarının ayrıntılarını ortaya koyabileceğini öne sürdü. Higgs mekaniği, başta Higgs olmak üzere birçok bilim insanı tarafından önerildi. Higgs bozonu, en büyük fizik başarılarından biri oldu. 4 Temmuz 2012 tarihinde CERN deneysel olarak Higgs bozonu gibi bir bozonun bulunduğunu yayınladı, fakat standart Higgs bozonu modelinin gerektirdiği özelliklere sahip olup olmadığını görmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaçları olduğunu duyurdular. 14 Mart 2013 tarihinde, sıfır spine ve pozitif eşliğe sahip bir parçacık keşfedildi. Bu parçacık Higgs bozonunun iki ana kriterini sağlıyordu ve doğada keşfedilen ilk skaler parçacık oldu. Higgs mekaniği genel olarak parçacık fiziğinin standart modelinin önemli bir bileşeni olarak kabul ediliyor. Higgs mekanikleri olmasaydı belirli parçacıkların kütlesiz olmasına neden olurdu.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Higgs’in sahip olduğu ödüller şöyle:
1981 yılında Royal Society Hughes madalyası, 1984 yılında Institue of Physics Rutherford madalyası, 1997 yılında tarafından Institue of Physics’te yaptığı teorik fiziğe yaptığı akılalmaz katkılarından ötürü Dirac madalyası, 1997 yılında European Physical Society tarafından yüksek enerjili parçacık fizik ödülü, 2004 yılında Wolf fizik ödülü, 2009 Oskar Klein Memorial Lecture Royal Swedish Academy of Sciences, 2010 yılında American Physical Society J. J. Sakurai Prize for Theoretical Particle Physics ve 2012 yılında the Royal Society of Edinburgh tarafından özel Higgs madalyası. Fizikçi dostu Stephen Hawking, Higgs bozonu keşfi ile ilgili çalışmaları için Higgs’e Nobel ödülünün verilmesi gerektiğini düşünüyordu. 2013 yılında Higgs Nobel ödülünü kazandı ve François Englert ile paylaştı. 2015 yılında Royal Society, Dünya’nın en eski bilimsel ödülü olan Copley madalyası ile Higgs’i onurlandırdı.
Higgs İngiltere, Newcastle upon Tyne’nin bir sokağı olan Elswick’te İskoç anne ve babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Babası BBC’de ses mühendisi olarak çalışıyordu. Çocukluk dönemi astımı, babasının işi yüzünden ailenin taşınması ve İkinci Dünya Savaşı Higgs’in ilkokulda derslerini kaçırmasına neden oldu ve bu yüzden evde eğitim gördü. Sonrasında babası Bedford’a taşındı, Higgs annesi ile birlikte Bristol’de kaldı, çocukluğunun büyük kısmı burada geçti. 1941-1946 yılları arası Bristol’de bulunan Cotham Grammar okuluna gitti. Okulun eski mezunlarından, kuantum mekaniğinin kurucularından Paul Dirac’tan etkilendi.
1946 yılında 17 yaşındaki Higgs City of London okuluna başladı, matematik üzerinde yoğunlaştı, sonrasında 1947 yılında King’s College London’da öğrenim görmeye başladı. 1950 yılında birinci sınıf onur seviyesi ile mezun oldu. Royal Commission for the Exhibition of 1851 tarafından 1851 Research Fellowship üyeliği ile ödüllendirildi. Doktorasını Charles Coulson ve Christopher Longuet-Higgins denetimi altında moleküler fizik üzerine yaptı. Doktorasını 1954 yılında “Moleküler titreşimler teorisi ile ilgili problemler” başlılkı tezi ile tamamladı.
1954-1956 yılları arasında Edinburg Üniversitesi’nde kidemli araştırma görevini yerine getirdi. Imperial College London ve University College London üniversitelerinde çeşitli görevlerde bulundu, ayrıca geçici olarak matematik derslerine de girdi. 1960 yılında Tait Institute of Mathematical Physics’te öğretim üyesi olarak görev almak için Edinburg Üniversitesi’ne geri döndü. Bu durum ona öğrenciyken otostopla gidip eğlendiği Western Higlands şehrine yerleşmesine olanak sağladı. 1970 yılında doçentliğe yükseltildi ve 1983 yılında Royal Society of Edinburgh üyesi oldu.
Higgs, 1983 yılında Fellow of Royal Society (FRS) topluluğuna katıldı, 1984 yılında Rutherford Medal ödülünü kazandı ve 1991 yılında Institute of Physics üyesi oldu. 1996 yılında Edinburg Üniversitesi’nden profesör olarak emekli oldu. 2008 yılında Swansea Üniversitesi, parçacık fiziğindeki çalışmaları adına onursal üyelik verdi.
Higgs Edinburg’ta ilk olarak kütle ile ilgilenmeye başladı, teorik alanda da sonradan kütle kazanmış bir parçacık üzerine fikirler geliştirmeye başladı. Sonrasında bu alan Higgs alanı olarak bilinecekti. Higgs bu alanın uzayda yayıldığını ve temas ettiği bütün temel atomaltı parçacıklara kütle kazandırdığını öne sürdü.
