Erdoğan’ın ‘teslim ettik’ dediği konutlar ihtiyacın sadece yüzde 3’ü

6 Şubat depremlerinin 1. yıldönümünde Hatay’a gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan deprem konutları kura ve anahtar teslim töreninde konuştu. “Hatay’da yüzler gülsün diye” sloganıyla İlçe belediye başkan adaylarını açıklayan Erdoğan’ın buradaki sözleri dikkat ve tepki çekti.

Erdoğan’ın “Merkezi yönetimle yerel yönetim el ele vermezse, dayanışma halinde olmazsa o şehre herhangi bir şey gelmez. Hatay’a geldi mi? Şu anda Hatay garip kaldı, mahzun kaldı” şeklindeki ifadelerine yanıt “Asrın itirafı!“ diyen CHP Hatay Milletvekili Mehmet Güzelmansur’dan geldi:

“21 yıllık AKP iktidarının üvey evladı Hatay… Hatay’a hastane yapmadılar. Konut yapmadılar. Yol yapmadılar. İşte bu yüzden en çok biz öldük. İşte bu yüzden en çok biz yıkıldık. İşte bu yüzden maddi manevi en çok kayıp bizde.”

Depremin ardından depremzede yurttaşlardan 1 sene talep eden ve yıkılan her binanın yerine yenisini yapacaklarını söyleyen Erdoğan, depremin yıldönümünde Hatay’da depremzedelere hitaben yaptığı konuşmada vaatlerine yenilerini ekledi.

Vatandaşların müsterih olmasını söyleyen Erdoğan, 150 bin hak sahibinden 7 bin 275’inin konutlarını teslim ettiklerini ve 2 ayda 75 bin, yılsonuna kadar da 200 bin konut yapacaklarını belirtti.

“SÜREÇ, EN AZ 10 YILDA TAMAMLANIR’

Erdoğan’ın müjde kabilinden duyurduğu bu rakamların gerçekle ilgisini ve Hataylıların derdine ne kadar derman olacağını TMMOB Hatay İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı İnal Büyükaşık’a sorduk.

Hatay’da şu ana kadar toplam ihtiyacın yüzde 3’ü kadar konut inşa edildiğine dikkat çeken Büyükaşık; Erdogan’ın ifadelerini gerçekçi bulmadıklarını, tüm ihtiyaç sahiplerine cevap verecek sürecin en az 10 yılda tamamlanacağını öngördüklerini belirtti:

“Hatay’da ihtiyaç duyulan konut sayısı 250 bin civarında. Şu ana kadar yapılan konut sayısı 7 bin 200, ihalesi verilen konut sayısı 32 bin… Ülkemizde konut üretimi yıllık 100 bin civarında. Hatırlarsınız depremin hemen ardından ‘1 yıl içinde şehirleri ayağa kaldıracağız’ denmişti. 1 yıl doldu ve şu anda toplam ihtiyacın yüzde 3 kadar konut imal edildi. İhaleye çıkan konut da yüzde 10 civarında. Bu açıdan Erdoğan’ın ifadelerini gerçekçi bulmuyoruz. Bizim öngörümüz 1 yılda en iyi ihtimalle 30 bin konut üretilmesi. Tüm ihtiyaç sahiplerine cevap verecek sürecin ise yaklaşık 10 yılda tamamlanacağını öngörüyoruz.”

‘MAHKEMELİK, YIKMAYIN!’

Hatay’da ağır hasarlı binalar yıkılıp enkaz kaldırma çalışmaları halen sürerken, dikkat çeken bir başka durum da ağır hasarlı görünen yüzlerce yapının duruyor olması. Ağır hasar raporu verilmesine rağmen mülk sahiplerinin itirazları sonucu mahkemelik olan bu binaların akıbeti yargı sürecinin sonunda netleşecek.

Kimileri bir tür dikine enkaz gibi görünen ve üzerlerinde ‘mahkemelik, yıkmayın’ yazan bu binaların ağır hasar raporuna mülk sahiplerinin neden itiraz ettiği sorumuzu Büyükaşık yanıtladı. Meselenin ekonomik olduğuna işaret eden Büyükaşık, şehirde görülen bu yaygın tablonun izahını şöyle yaptı:
“Ülkemizde konuta erişim maalesef gün geçtikçe daha da zorlaşıyor. Enflasyonist bir ortamda yaşıyoruz ve geçen yıllarda 500 bin liralık ev şimdi 5 milyona kadar çıkmış durumda. Hataylıların da şu anda ciddi bir gelir sorunu var, kentte şu anda çoğu insan çalışamıyor, iş yerleri yıkıldı, esnafın durumu ortada. Ellerinde kalan tek şey evleri… İnsanlar umudunu o kadar yitirmiş durumdaki orta hasarlı binalarda bile yaşamaya çalışıyorlar.”

Yapılan hasar tespitlerinde eksikler ve sorunlar olduğunu söyleyen İnal Büyükaşık, “Çok yaygın bir yıkım vardı ve alelacele gözlemsel tespitler yapıldı. Ağır hasarlı ilan edilen kimi binaların orta hasarlı olduğunu ya da tersini gördük ve askı süreçlerinde mülk sahiplerinin itirazları üzerine sonuçların değiştiğini…” dedi.

Hatay İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı İnal Büyükaşık

HİBE VE KREDİ TOPLAMI 1,5, EV MALİYETİ 3 MİLYON

Orta hasarlı bina sahipleri ile ağır hasarlı bina sahiplerine sunulacağı iddia edilen devlet imkanların aynı olduğuna dikkat çeken Büyükaşık, “Devletin sunacağını söylediği hak 750 bin kredi, 750 bin hibe” dedi. Ortalama bir konut maliyetinin ise 3 milyon olduğunu hatırlatan İnal, verilecek desteklerin günün rayiçlerine uymadığını ve gerçekçi olmadığına dikkat çekti.

“Toplam inşaat maliyetinin yüzde 25’i hibe, yüzde 25’ini devlet kredi olanaklarıyla sunuyor. Geriye kalan 50’yi de mülk sahibi üstlenmek zorunda ve mevcut ekonomik şartlarda bu ancak borçlanmayla mümkün olabiliyor. Zaten insanların işyerleri yıkılmış, çalışacak durumda değiller. İnsanlar bizlerin uyarılarına rağmen canlarını da hiçe sayarak bu kararları almak durumunda kalıyorlar. 10 bin lira emekli aylığıyla geçinmek zorunda olan bir aileyi düşünün; her ne kadar kredi ve hibe desteği de almış olsa bir evin maliyetini karşılaması imkansız. Hatay’da 10 binin üzerinde orta hasarlı bina olduğunu biliyoruz, bunların da çoğu güçlendirme yapamayacak durumda ve mahkemelik. “

‘ŞEHİR İÇİN BÜTÜNSEL BİR PLANLAMAYA İHTİYAÇ VAR’

Büyükaşık, şehrin yeniden inşa sürecinde bilim ve tekniğin rehberliğinde bütünsel anlamda planlamaya ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor:
“Henüz depremin karakteri ulusal ve uluslararası bilim insanları tarafından incelenmeye çalışılır ve tartışılırken, şehrimizin halen ilan edilmiş bir imar planı yokken şurası riskli alan burası rezerv alanı şeklinde parçalı planlamalar söz konusuyken ve depremden önceki imar planları halen yürürlükteyken bu sürecin çok da sağlıklı ilerlediğini düşünmüyoruz.”
Şehrin altyapı sorunlarının da halen çözülemediğini anlatan İnal, afete dirençli kentler oluşturmak için doğru yoldan gidilmediğini aktardı:
“Her yağmurda her yeri suların bastığını biliyoruz, elektrik ve haberleşmeyle ilgili sorunlar halen sürüyor. Bir şehrin alt yapısı yokken üst yapılarını inşa etmenin sağlıklı olduğunu düşünmüyoruz. Alt yapı yok, suya erişimde sıkıntılar sürüyor, sağlık sorunları var. Alt yapı sorunu çözülmeden şehrin bütüncül bir planı olmadan yapılanların ileride yine bize sorun yaratacağını biliyoruz.”

‘1 YILDIR HİZMET GÖRMEMİŞ SOKAKLAR DÜN IŞIL IŞILDI’

Depremzede aynı zamanda Defne’ye bağlı Aşağıokçular Mahallesi muhtar adayı Eda Sağıroğlu’na da Erdoğan’ın Hatay’a gelişinin yöre halkı için anlamlarını sorduk.
“Erdoğan dün Hatay’a geldi. Erdoğan’ın geldiği gün kepçe çalışmalarını durdurdular, çamurlu olan yollar temizlendi. Bir yıldır hizmet görmemiş sokaklar, Erdoğan için ışıl ışıl yapıldı. Depremin üzerinden 1 yıl geçti ama bu süreçte siyasilerin söylediği çalışmalar yapılmadı, iyileştirme süreçleri hayata geçmedi. Halk ilk günden itibaren yalnız bırakılmıştı zaten… Depremin ilk günleri kurtarma çalışmalarında yapılamayanlar sonraki günlerde başka alanlarda da aynı şekilde devam etti.”

‘YOL YOK, ULAŞIM SORUNLARI ARŞA ERDİ’

Erdoğan’ın “1 yılda teslim ettik” dediği TOKİ evlerine en az 6 ay daha girilemeyeceğini anlatan Sağıroğlu, alt yapı sorunlarına dikkat çekiyor. Dikmece ve Gülderen’de sınırlı sayıda insana verilecek TOKİ konutlarının yollarının olmadığına, ulaşım sorunlarının arşa erdiğine işaret ediyor.

Sağıroğlu, siyasilerin “Deprem bölgesinde çadırda barınan kimse kalmadı, tamamını konteyner kentlere taşıdık” türünden açıklamalarının ne anlama geldiğini ve şehirdeki son durumu şöyle özetliyor:

“Maraş’ta ailesi çadırda barınan şehit asker haberi basında çokça yer aldıktan sonra çadırların kaldırılması işine ağırlık verildiğini düşünüyorum. Çadırlarda kalan insanlar neden AFAD’ın konteyner kentlerini tercih etmiyor? İnsanlar mahallelerini, bahçelerini, komşularını, alıştıkları bildikleri semtlerini bırakıp gitmek istemiyorlar. Çünkü konteynerleri şehrin çeperlerine ulaşımın çok zor olduğu bölgelere kurdular. Öyle konteyner kentler var ki ulaşım güzargahlarının tamamen dışında, otobüs/dolmuş geçmiyor. Antakya defne ilçesi Güneysöğüt’de bir konteyner kent var, kendi özel aracınız yoksa gidemezsiniz. Kent merkezinde bile ulaşım sorunu halen çözülememişken, şehrin dışındaki konteyner kentleri varın siz düşünün.”

‘KENTTE KAOS VE BELİRSİZLİK HAKİM’

Hatay’da hala çadırda barınmaya çalışan aileler bulunduğunu, kente hakim tablonun kaos ve belirsiz olduğunu, halkın kendi başının çaresine bakma derdine düştüğünü söyleyen Sağıroğlu, şöyle devam etti:
“Kamusal alanlarda, yollarda, park ve bahçelerdeki çadırları kaldırdılar ama insanların kendi arazilerinde kurdukları çadırları kaldıramadılar. O yüzden Hatay’da halen çadırda barınmaya çalışanlar var çünkü insanlar mahallerinden, bildikleri yerlerden ayrılmak istemiyor. O yüzden ‘yerinde dönüşüm’ denilen model çok önemli. Sözde yerinde dönüşüm büroları açıldı ama oraya gidip de bilgi almak mümkün değil çünkü oradaki memurlarda konu hakkında bilgi sahibi değil. Durumlar ve prosedürler çok hızlı değişiyor ve halk da bu sürece yetişemiyor. Süreç tam bir kaos ve belirsizlikten ibaret. Halk bir şekilde kendi başının çaresine bakmaya çalışıyor.”
Depremden sonra 6-7 ay sonra bile kimi yerlerde sokak lambalarının dahi yanmadığını, günlerce elektriksiz kalan mahalleler olduğunu aktaran Sağıroğlu, HATSU’nun suyun temiz olduğunu iddiasına rağmen daha 1 ay önce kenti vuran selin ardından musluklardan çamur aktığına dikkat çekiyor.

‘HATAY HALKI HER ŞEY İÇİN ÇABALAMAKTAN YORGUN’

“Bizlerle dayanışan insanlara çok teşekkür ediyoruz aynı ilgiyi devletimizden de bekliyoruz” diyen Sağıroğlu, depremin üzerinden geçen 1 yılın ardından Hatay halkının ne kadar yorgun olduğunu, her şey için çabalamak zorunda kalmanın nasıl bir şey olduğunu şu sözlerle anlatıyor:
“Depremin üzerinden 1 yıl geçti ve artık Antakya halkının birbiriyle dayanışacak hali kalmamış çünkü tükendiler. Her şey için çabalamak zorunda kalmaktan çok yorgunlar. Yemek yiyebilmek, barınabilmek, ısınabilmek, çocuklarını okula götürmek, sağlık hizmeti alabilmek için çabalamak zorundalar ve tüm bunlarla uğraşmaktan artık yorulmuş durumdalar. İnsanlar en doğal en temel ihtiyaç ve hakları için bu denli mücadele etmek zorunda kalmamalı.”