İstanbul’da binalar depreme dayanıklı mı, en riskli ilçeler neresi?

Türkiye’de Kahramanmaraş merkezli meydana gelen iki büyük depremin ardından gözler İstanbul’a çevrildi. Birçok deprem uzmanına göre, bundan sonraki olası büyük bir depremin merkezi İstanbul olacak. Hazırlanan raporlar İstanbul için korkunç bir tabloyu gözler önüne seriyor.

Peki, İstanbul olası bir depreme hazır mı? İstanbul’daki evler depreme dayanıklı mı?

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı ile Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü iş birliğiyle 2020’de hazırlanan “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi” megakentteki konut stokuna ilişkin verileri ortaya koyuyor.

Türkiye nüfusunun yüzde 18,7’sinin ikamet ettiği İstanbul’da verilere göre toplam 1 milyon 166 bin bina bulunuyor. Bunun yine yaklaşık 818 bin 339 civarındaki kısmı 2000 yılı öncesinde yapılmış durumda. İstanbul’da 2000 ve öncesinde yapılmış bina sayısının 818 bin 339 olduğu öğrenildi. Bahsi geçen binaların 555 bin adedinin 1980-2000 tarihli, 264 bininin ise 1980 öncesinde yapıldığı rapora yansımış durumda. İl genelinde 4,5 milyona yakın daire bulunuyor.

İSTANBUL’DA OLASI BİR DEPREMDE BİNALARIN YÜZDE 43’Ü HASAR GÖRECEK

İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı ile Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü’nün araştırmasına göre, İstanbul’da yaşanacak olası bir depremde mevcut konutların yüzde 43’ü hasar görecek. Birçok deprem uzmanına göre, İstanbul’da meydana gelecek olan depremin büyüklüğü 7,5 civarında olacak. Araştırmalar da bu büyüklük çerçevesinde yapıldı.

Raporda, 7,5 büyüklüğündeki olası depremde İstanbul’daki binaların ortalama yüzde 57’sinin hasar görmeyeceği tahmin ediliyor. Binaların ortalama yüzde 26’sının hafif, yüzde 13’ünün orta, yüzde 3’ünün ağır ve yüzde 1’inin çok ağır hasar göreceğine dikkat çekiliyor.

AĞIR VE ÇOK HASARLI BİNALAR YIKILMALI

İBB’nin hazırladığı rapora göre, İstanbul’da daha önce yaşanan afetlerde ağır ve çok hasarlı binaların yıkılması gerektiği belirtildi. Bu binalarınn onarılamayacağının altı çizilen raporda, orta hasarlı konutların da yıkılması gerektiği notu düşüldü. Senaryo depreminde İstanbul’daki binaların ortalama yüzde 17’sinin (yaklaşık 194 bin bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin ediliyor. Yaklaşık 972 bin binanın ise hasarsız veya hafif hasarlı olması bekleniyor.

CAN KAYBI VE YARALI TAHMİNİ NE DURUMDA?

Raporda sadece konutlar değil, olası can kayıpları ile alakalı da veriler mevcut. İstanbul’da 7,5 büyüklüğünde gerçekleşecek olası bir depremde ortalama 14 bin 150 civarında can kaybı meydana gelebileceği tahmin ediliyor. Depremin gündüz saatlerinde olması durumunda beklenen can kaybı ortalama 12 bin 400 civarında olurken, gece depreminde yaklaşık 8 bin 100, gündüz depreminde ise 7 bin 450 kişinin ağır yaralanması bekleniyor.

İSTANBUL’DA ALTYAPI ONARIMA MUHTAÇ

Birçok deprem uzmanı İstanbul’u sadece deprem konusunda değil, depremin ardından ortaya çıkacak altyapı problemleri hakkında da uyarıyor. “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi” raporunda, şehirde doğalgazı hanelere ulaştıran İGDAŞ’ın istasyonlarının yaklaşık yüzde 60’nın senaryo depremi sonucunda hasar almayacağı veya hafif hasar göreceği tahmin ediliyor. İstasyonların yaklaşık yüzde 40’ının ise ağırlıklı olarak orta olmak üzere orta ve daha üst seviyede hasar görmesi tahmin ediliyor.

Elektrik şebekelerinde ise durum biraz daha olumlu. Şehirdeki elektrik nakil hatlarının yüzde 95’i senaryo depremini hasarsız veya hafif hasarlı atlatabilecek durumda. Trafo merkezlerinin ise yüzde 69’unun hasarsız ve hafif hasarlı olacağı, trafoların yüzde 31 kadarının ise orta hasar ve üstü seviyede hasar alacağı tahmin ediliyor.

EN ESKİ YAPILAR FATİH’TE

İstanbul’da 2000 ve öncesinde yapılmış bina sayısının 818 bin 339 olduğu öğrenildi. Bahsi geçen binaların 555 bin adedinin 1980-2000 tarihli, 264 bininin ise 1980 öncesinde yapıldığı rapora yansımış durumda. İstanbul’da 2000 yılı ve öncesi binaların en çok olduğu ilçelerin başını 39 bin 786 ile Fatih çekiyor. Bu yapıların 31 bin 899’u ise 1980’den öncesine ait. Bu alanda Fatih’in ardından Üsküdar geliyor. Anadolu yakasında yer alan ilçede 35 bin 353 adet 2000 yılı öncesi yapılmış bina bulunuyor. İstanbul’un 7 ilçesinde 30 binin üzerinde 2000 yılı öncesi yapılmış konutlar yer alıyor.

Yapım tarihi 2000 ve öncesine ait bina sayısının en düşük kaldığı ilçe 5 bin 325 adetle Adalar olurken, onu 6 bin 262 ile Beylikdüzü, 9 bin 800 ile Güngören, 9 bin 961 ile Bakırköy izliyor.

İSTANBUL DEPREMİNDE EN RİSKLİ YERLER

Yer Bilimci Prof. Dr. Celal Şengör, İstanbul’da fay hattına çok yakın olan yerleri sıraladı. Şengör, “Büyükçekmece ve Küçükçekmece arası, Küçükçekmece-Haliç arası buralar sahile paralel giden yerler. Avcılar, Samatya, Yedikule… Karşı tarafa (Anadolu Yakası) geçtiğimiz zaman Fenerbahçe biraz daha ileriye gittiğimiz zaman Kartal-Tuzla ve Adalar… Bu bölgeler faya çok yakın” ifadelerini kullandı.

🗣️Prof. Dr. Celal Şengör: Büyükçekmece, Küçükçekmece, Avcılar, Samatya, Yedikule falan gibi yerler karşı tarafa geçtiğinde Fenerbahçe, Kartal, Tuzla sahile yakın yerler ve Adalar. Bunlar faya çok yakın. #AzÖnceKonuştum #BirlikteGüçlüyüz pic.twitter.com/FuZzA6LhFF

— TV100 (@tv100) February 17, 2023

Celal Şengör, düşük frekansın binayı yıktığını belirterek, “Frekans, hızlı geçen deprem dalgası kolay kolay yıkamaz evi ama yavaş geçen yıkar. Evinin frekansıyla depremin frekansı tuttuğu an, düşük frekansta yıkar binayı” dedi.