Karadağ, Çin'den 1 milyar dolar borç alınarak başlanan otoban projesi sebebiyle mali darboğaza girdi. Borcun ödenmemesi hâlinde Çin'in toprak talep etme hakkı var. Yeni hükûmet Avrupa Birliği'nden kredi istedi.
Çin finansmanıyla inşâ edilen ve 2019 yılında tamamlanmış olması planlanan ilk bölümünün inşaatı Covid pandemisi nedeniyle bitmedi. Öyle ki, Karadağlılar ülkeyi borca boğan inşaatın altından geçen eski yolu kullanıyor.
Balkan ülkesi Karadağ, 2014’te Çin’den temin ettiği 1 milyar dolar tutarında kredi ile inşâsına başlanan, ancak yarım kalan ve ülkeye muazzam bir borç yükü bindiren otoyol projesi yüzünden zor günler yaşıyor.
Halk arasında “hiçbir yere gitmeyen otoyol” diye nitelendirilen yol projesinin imzaları 2014 yılında başbakan, bugün ise devlet başkanı olan Milo Djukanovic’in döneminde atıldı. 163 kilometrelik otoyolun Karadağ’ı komşu ülke Sırbistan’ın başşehri Belgrad’a bağlaması öngörülüyordu.
Karadağ hükûmeti, üç parçalı olarak inşâ edilecek otoyolun sadece ilk 41 kilometresi için Çin’den 1 milyar dolar borç aldı. Bu anlaşma o dönem, Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesi kapsamında Avrupa’daki nüfuzunu artırma girişimi olarak da yorumlandı.
ALTINDAN GEÇEN YOLU KULLANIYORLAR
Ancak gelinen noktada, yolun Çin finansmanıyla yapılan ve 2019 yılında tamamlanmış olması planlanan ilk bölümünün inşaatı bitmedi. Öyle ki Karadağlılar ülkeyi borca boğan inşaatın altından geçen eski yolu kullanıyor.
Çin Eximbank’tan (The Export Import Bank Of China) alınan kredinin ilk taksitinin nasıl ödeneceği bilinmiyor.
BORÇ ÖDENEMEZSE TOPRAK TALEBİ HAKKI VERİLMİŞ
Amerikan haber sitesi NPR’a göre, imzalanan anlaşma uyarınca Karadağ hükûmeti Eximbank’a borcunu ödeyemezse, bankanın -orduya ait olmadığı veya diplomatik amaçlarla kullanılmadığı sürece- toprağa el koyma hakkı bulunuyor. Çin bankası ise temmuz ayında ödenmesi planlanan ilk taksiti 2022 sonuna erteledi.
“SON SÖZÜ SÖYLEME YETKİSİ ÇİN MAHKEMELERİNE VERİLDİ”
NPR önceki hükûmetin imzaladığı anlaşma uyarısınca kontratın hayata geçirilmesine dair son sözü söyleme yetkisinin Çin mahkemelerine verildiğini de yazdı.
Karadağ’da muhalefet partileri, bir dizi fizibilite çalışmasına dayanarak projeye 2014 yılında karşı çıkmıştı. O günün muhalefeti, bugün kıl payı farkla çoğunluk sahibi olan bir koalisyon hükûmetiyle iktidarda.
Yeni hükûmet, Çin’e borcu kapatabilmek için de Avrupa Birliği’ne (AB) yönelmiş durumda. Maliye Bakanı Milojko Spajic, aylar süren temasların akabinde Avrupa’daki bir kurumun kendilerine düşük faizle kredi vermeyi kabul ettiğini açıkladı.
“BORCU KAPATIP FAİZLERİ DÜŞÜREBİLECEĞİZ”
Spajic, kurumun ismini vermemekle birlikte bu kredi sayesinde nakit sıkıntısı çeken hükümetin birikim yapabileceğini ve faiz oranlarını düşürebileceğini söyledi.
AB kaynakları ise anlaşmanın Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in imzasını aldıktan sonra yürürlüğe gireceğini belirtti. Bu anlaşma da “Karadağ’da yeni hükûmetin Çin nüfuzuna karşı AB kozunu masaya sürmesi” diye yorumlanıyor.
Uzmanlar, Çin’in eski Yugoslavya ülkelerinde son dönemde milyarlarca dolarlık yatırım yaparak, AB’nin doğuya genişleme planlarını karmaşıklaştırdığını söylüyor.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Yarım kalan inşaat şu an, başşehir Podgorica’nın dışındaki tepelerden başlıyor; şehrin doğusundaki dağlık arazide son buluyor. Hükûmet, yolun henüz tamamlanmayan ilk bölümünün yol açtığı borcun büyüklüğü sebebiyle projenin devamının da getirilemeyeceğini söylüyor.
Eski adalet bakanlarından Dragan Soc, “Sanırım borcu bu nesil ödeyemeyecek, belki gelecek nesiler öder. Fakat bunun Çin için bir sorun olmadığını düşünüyorum. Bu, bizim yanlış kararımız.” diyor.
ÖNCEKİ HÜKÛMETİN YANLIŞ KARARININ BEDELİ
Başbakan Yardımcısı Dritan Abazovic önceki aylarda AB’den borç talep ettikleri sırada, “Önceki hükûmetin son derece yanlış olan kararının bedelini ödüyoruz.” demişti.
Abazovic, Çin mahkemelerine yetki veren ve Pekin’e toprak talep etme hakkı tanıyan anlaşmanın maddelerini “inanılmaz” diye nitelendirerek, “Bu normal değil. Ulusal çıkarlar açısından hiçbir mantığı yok.” diye konuştu.
“FERRARİ ALDIK, ANCAK BENZİNE PARAMIZ YOK”
Asya Çalışmaları Avrupa Enstitüsü’nden Mladen Grgic ise yolun ülkedeki en iyi otoyol olduğunu söylese de, “Karadağ için böyle bir otoyola sahip olmak, ortalama maaşla Ferrari almak gibi. Sonra aklınıza geliyor ki, ‘Benzine param olmayabilir.” dedi.
Grgic, Balkanlardaki Çin projelerinin her zaman için siyasi olduğunu belirterek, “Balkanlarda her şey bu şekilde yapıyor. Kamunun parasını, dalkavuklar ağınıza dağıtmak ve siyasi amaçlar için kullanıyorsunuz.” yorumunu yaptı. Grgic, nüfuz elde etmek isteyen ve yükselen bir süper güç olarak Çin’den gelen parayla yolsuzluğun kolaylaştığını kaydetti.
Gazete Duvar’ın haberine göre Başbakan Yardımcısı Dritan Abazovic, mayıs ayında verdiği bir mülakatta önceki hükûmetin üyelerinin Çin finansmanlı otoyol inşaatı esnasında yolsuzluk yaptığı iddiaları için soruşturma açılabileceğini söylemişti. Ancak şu ana kadar herhangi bir soruşturma açılmadı.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, ekonomisi turizme dayalı olan Karadağ 2020’de zor bir yıl geçirdi. Ülke ekonomisi yüzde 15,2 oranında daraldı. Karadağ’da gayrısafi milli hasılanın yüzde 103’üne yükselen dış borcun yaklaşık dörtte biri Çin’den alındı.
