Cenk Yaltırak: İstanbul’da yapay zekâ destekli deprem veri merkezi kuruluyor

Prof. Dr. Cenk Yaltırak, ‘beklenen’ Marmara depremi konusunda bilgi kirliliğine son vermek için İTÜ rektörünün öncülüğünde, yapay zekâ destekli büyük deprem veri merkezinin yolda olduğunu duyurdu.

Prof. Yaltırak tüm hesaplamaları yapacak, yapay zekâ destekli veri merkezinin kurulması için çalıştıklarını anlatarak “Proje ile neredeyse her binaya koyacağımız ivme ölçerler ile analizde gerçek veri kullanacağız” açıklamasında bulundu.

“VARSAYIMLARIN GÖZLEMLERLE SINANMASI…”
İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Yaltırak’ın, “İstanbul’da söylenen hiçbir şeyin bilimsel temeli yok” sözleri de dikkat çekti. Haber Global’den Mert İnan’ın sorularını yanıtlayan Yaltırak, İstanbul ve Marmara Denizi’nden fay segmentlerine yönelik şu an yapılan hiçbir senaryonun gerçeği yansıtmadığını da savunan Prof. Dr. Yaltırak, “İstanbul’da söylenen hiçbir şeyin bilimsel temeli yok. Popper’in söylediği gibi varsayımların gözlemlerle sınanması ve yanlışlanması mümkün değilse bir argüman bilimsel değildir” diye konuştu.

“ÜÇ BOYUTLU HARİTA LAZIM”
Prof. Yaltırak tespit, görüş ve uyarılarını ise şöyle sıraladı: “Bir fayın tehlikesini belirlemek için onun sadece yüzey izini değil derine doğru geometrisini belirlemeniz, 3 boyutlu haritasını yapmanız lazım. Sonra bu haritanın üzerindeki fayların üzerinde biriken atımı tespit etmek için bölgedeki tarihsel depremler ve hasar alanları ile yaklaşık tekrarlanma aralıkları gerekir. Bunu Fatih Bulut hoca ile 2019 da yayınladık.”

“KURGULAR YANLIŞ”
“Fay üzerindeki atım dağılımını belirlemek için yapılan çalışmadan sonra Coulomb analizi ile fayların ulaştığı en yüksek gerilmeleri ve bundan oluşacak kırılmanın nasıl seyredeceğini yani süresini ve depremin büyüklüğünü tahmin etmeniz gerekir. Eğer denizdeki fayların bazılarını temelsiz olarak aktif değil diye düşünürseniz, eksik harita ile yanlış kurgu yapmış olursunuz.”

“12 AYRI FORMÜL VAR”
“Riski tespit etmek için, depremde zemin ve bina ilişkisi ile oluşacak spektral ivmenin binanızı ne kadar etkileyeceğini bilmelisiniz. Bu da yetmez, hangi azalım ilişkisini kullanacaksınız? 12 ayrı formül var ve her biri ayrı sonuç veriyor. Bunun nedeni istatistiki olmaları ve örneklemin çok az olması. Demek bunlar yeterli değil ve yanlış bilgi verebilir. Örnek Sisam, Silivri, Düzce ve Kahramanmaraş depremlerinde bu azalım ilişkileri ile ortaya konan tasarım ivmeleri yanlışlandı.”

“TV’LERDE SÖYLENENLER SINAMAMAZ PARMAK HESABI”
“Açık bilim toplumunda kariyer bir garanti ve güç olmamalı. TV’lerde söylenen sayılar bana göre sınanamaz parmak hesabı veya eksik veriye dayanan kaba tahminler. Şu an yapacağımız iş basit, her Marmara depreminde olabilecek en üst sayıda ivme ölçer ile olan depremlerin oluşturduğu dalgaların binamıza nasıl geldiğini ve öğrenmeliyiz. Bu binayı yıkmak ve yenilemekten ucuz. Marmara’da olan her küçük ve orta büyüklükte depremde test etmeliyiz. İşte o zaman parsel bazında deprem mühendisleri sizin binanızın dayanıp dayanamayacağını söyler. Eğer onlara aynı Kahramanmaraş’taki gibi yanlış senaryo ve yanlış fay haritaları verirseniz hesaplayacakları doğru olmaz.”

“EN ÖNEMLİ VERİ, SPEKTRAL İVME”
“Şimdilik konuşulanlar sadece el yordamı kişisel spekülasyonlar. Bir evin yıkılmasına ne yaşı, ne betonu, ne yönetmeliği tek başına karar veremez. En önemli şey, o binadan oluşacak spektral ivmeler ve tasarım ivmesinin durumudur. Eğer bunlar yanlışsa ki, test ettik çoğu yanlış senaryolar ve fay haritası kaynaklı. O zaman bunlardan yapılacak ölüm ve yıkım çıkarımı ve bölgeleri de yanlış demektir.”

“Bizim amacımız bu kargaşaya son vermek gerçekten yıkılacak binaları ortaya çıkartmak. Bu konuda eleştiri kabul etmeyen çok sayıda hoca, kurum, enstitü bu yaklaşım yanlış demiyor, sadece ‘yapamazlar’ diyor. Oysa bu söz bile aslında kendilerinin yapamadığını gösterir. Israrla söylüyorum, bunu engelleyen olmaz ise yapabiliriz.”