Uluslararası onlarca akademiye üye, onlarca ödülün de sahibi Prof. Dr. Celal Şengör, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan için "Fevkalade genel kültürü geniş, hakikaten muhteşem biri" ifadesini kullandı.
Nüfustaki adı Ali Mehmet Celâl Şengör olan ünlü akademisyen, TV100’de gazeteci Candaş Tolga Işık’ın sunduğu Az Önce Konuştum programına konuk oldu.
Programın bir bölümünde İsrail’in Filistin’e saldırılarına dikkat çekildi. Bu konuda Türkiye’nin tavrına vurgu yapıldı.
“ŞAHANE BİR ADAM”
“Bugün sen onlara yaparsın, yarın başkası gelir sana yapar” diyen Şengör, “Hakan Fidan’ı beğeniyor musunuz?” sorusuna, “Şahane bir adam. Ben tanıdım Hakan Fidan’ı. Fevkalade genel kültürü geniş, şahane bir adamdır” diye yanıt verdi.
Konuşmasında Şengör, “Bana ‘asker olduğu için seviyorsun sen onu’ deme” dedi ve ekledi:
“GENEL KÜLTÜRÜNE HAYRANIM”
“Hakan Fidan hakikaten muhteşem biri. Benim çok hoşuma gidiyor. Ben onun genel kültürüne hayranım.”
Gazeteci Işık, Fidan’ın “Birisinin toprağını işgal ediyorsunuz. Evine el koyuyorsunuz, dışarı atıyorsunuz, birini getirip oraya koyuyorsunuz, ‘yerleşimci’ diyorsunuz. Bunun adı hırsızlıktır” şeklindeki sözlerini hatırlattı.
Bunun üzerine Celal Şengör, konuşmasında şunları dile getirdi:
“ULUSLARARASI POLİTİKADA BU YAPILAN HIRSIZLIK”
“Evet çünkü doğru. Din kardeşlerimize alkış tutacağız hikayesi değil bu. Uluslararası politikada bu yapılan hırsızlık.
Herifin vatanını gidiyorsun işgal ediyorsun. Hamas’ı öldüreceğim diye bütün Filistin’i yok etmeye kalkıyorsun. Bu yapılamaz.”
CELAL ŞENGÖR KİMDİR?
24 Mart 1955’te, Rumeli göçmeni bir ailenin çocuğu olarak İstanbul’da doğdu.
Eğitimine Şişli Terakki Lisesinin ilkokulunda başladı ancak 5. sınıfta öğretmenine hakaret etmesi yüzünden okuldan atıldı. Daha sonra Bayezid İlkokulu’na kaydedildi ve ilkokulu orada tamamladı. İlkokuldan mezun olduktan sonra kimi özel okulların sınavlarına girse de hiçbirini kazanamadı ve -Şengör’ün söylediğine göre kayırmayla- Işık Lisesi Ortaokulu’na girdi. Ortaokulu Işık’ta bitirdikten sonra 1969’da Robert Lisesi’in sınavlarını kazandı. 1973’te olabilecek en düşük not ortalaması olan D ile mezun oldu. Robert Koleji bitirdikten sonra öğrenimine devam etmek üzere ABD’ye gitti.
1972’de Houston Üniversitesinde lisans eğitimine başladı, 2,5 yıl sonra (1976) Albany’ye yatay geçiş yaptı. 1978’de Albany’de bulunan New York Eyalet Üniversitesinin jeoloji bölümünü tamamladı. Aynı üniversitede 1979 yılında “Geometry and Kinematics of Continental Deformation in Zones of Collision: Examples from Central Europe and Eastern Mediterranean” (Tr. Çarpışma Alanlarında Kıtasal Bozulmanın Geometri ve Kinematiği: Orta Avrupa ve Doğu Akdeniz’den Örnekler) teziyle yüksek lisans derecesi aldı. 3 yıl sonra (1982) yine aynı kurumda “The geology of the Albula Pass area, eastern Switzerland in its Tethyan setting: Palaeo-Tethyan factor in Neo-Tethyan opening” adlı doktora teziyle doktora eğitimini tamamladı.
BİLİMSEL KARİYERİ
1981’de İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi, genel jeoloji kürsüsünde asistan olarak görev yapmaya başladı. 1984 yılında Londra Jeoloji Derneğinin Başkanlık Ödülü’nü, 1986’da TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü aldı. Aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Genel Jeoloji ana bilim dalında doçent oldu.
1988’de Neuchâtel Üniversitesi Fen Fakültesinden fahri bilim doktoru (Docteur ès sciences honoris causa) derecesi aldı. Academia Europaea’ya 1990 yılında kabul edildi ve derneğin ilk Türk üyesi oldu. Aynı yıl Avusturya Jeoloji Servisi muhabir üyesi, 1991 yılında ise Avusturya Jeoloji Derneği fahri üyesi oldu. Yine 1991 yılında Kültür Bakanlığının “bilgi çağı ödülü”nü kazandı.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
1992 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Genel Jeoloji ana bilim dalında profesörlüğe terfi etti. 1993 yılında Türkiye Bilimler Akademisinin en genç kurucu üyesi oldu ve akademi konseyine seçildi. Aynı yıl TÜBİTAK Bilim Kurulu üyesi oldu. 1994 yılında Rusya Doğa Bilimleri Akademisi üyeliğine, Fransız ve Amerikan jeoloji dernekleri fahri üyeliğine seçildi. Ayrıca kendisine Fransız Fizik Derneği ve École Normale Supérieure Vakfı tarafından Rammal Madalyası verildi. Şengör 1997 yılında, Fransız Bilimler Akademisi tarafından yerbilimleri dalında büyük ödül (Lutaud Ödülü) ile ödüllendirildi. 1998 Mayıs ayı içerisinde Şengör, Collège de France’ta misafir profesör olarak bir kürsü hakkı elde etti. Burada “19’uncu yüzyılda tektoniğin gelişmesine Fransız jeologlarının katkısı” konulu bir ders verdi ve 28 Mayıs 1998’de Collège de France’ın madalyasını aldı. 1999’da Londra Jeoloji Derneği kendisini Bigsby Madalyası ile ödüllendirdi. 2000 yılının Nisan ayında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi yabancı üyeliğine seçilen ilk Türk oldu. Rusya Bilimler Akademisine Fuad Köprülü’den sonra seçilen ikinci Türk’tür. Ayrıca 2013 yılında Leopoldina Doğa Araştırıcıları Akademisi üyeliğine seçilmiştir.
Şengör, yer biliminde özellikle yapısal yerbilim ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile ün yapmıştır. Şerit kıtaların dağ kuşaklarının yapısına etkisini ortaya koymuş ve Kimmer Kıtası adını verdiği bir şerit kıta keşfetmiştir. Orta Asya’nın yerbilimsel yapısını ortaya çıkarmış, kıta-kıta çarpışmasının ön ülkeleri nasıl etkilediği konusunu çözmüştür. Yücel Yılmaz ile birlikte, levha tektoniği içinde Türkiye’nin yerini değerlendiren ve gönderme klasiği hâline gelen bir makale yazmıştır. Yerbilimi ve tektonik konularında 6 kitap, 175 bilimsel makale, 137 tebliğ özeti, pek çok popüler bilim makalesi, tarih ve felsefe ile ilgili de iki kitap ve 300’e yakın deneme yazısı yayımlamıştır. ABD, Rusya, Avrupa ve Almanya’nın bilimler akademisine üye olan Şengör’ün yayımlanmış 1826 makalesi vardır ve bu makalelere 12658 gönderme yapılmıştır. Bunların 1997-1998 yılları arasında Cumhuriyet Bilim Teknik dergisindeki “Zümrütten Akisler” köşesinde çıkmış olanları Yapı Kredi Yayınları tarafından 1999’da “Zümrütnâme” başlığı altında kitaplaştırılmıştır.
Fransa, Birleşik Krallık, Avusturya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde misafir öğretim üyesi olarak çalışmalarda bulunan Şengör, Collège de France dışında Birleşik Krallık’ta Oxford (Royal Society Araştırıcı bursuyla), ABD’de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Moore Distinguished Scholar olarak) ve Avusturya’da Salzburg Lodron-Paris Üniversitesinde misafir profesörlük yapmıştır. Şengör ayrıca pek çok uluslararası dergide editör, yardımcı editör ve yayın kurulu üyeliği yapmıştır ve yapmaktadır.
Celal Şengör, ileri düzeyde İngilizce, Fransızca ve Almanca bildiğini söylemekle birlikte; Felemenkçe, İtalyanca, Portekizce, İspanyolca ve Osmanlı Türkçesini okuyabildiğini de söylemiştir.
ŞENGÖR’ÜN YER BİLİMİNDE YAPTIĞI ÇALIŞMALAR
Şengör yer biliminde özellikle yapısal yerbilim ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile ün yapmıştır. Bu konuda 17 kitap, 262 bilimsel makale, 217 tebliğ özeti, 74 popüler bilim makalesi; tarih ve felsefe ile ilgili popüler 13 kitap ve 500’ü geçen deneme yazısı yayımlamıştır. Bunların 1997-1998 yılları arasında Cumhuriyet Bilim Teknik dergisindeki “Zümrütten Akisler” köşesinde çıkmış olanları Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları tarafından 1999’da Zümrütnâme başlığı altında kitaplaştırılmıştır. 2003 yılında ise ikinci deneme kitabı Zümrüt Ayna başlığıyla yayımlanmıştır. Yaşam öyküsü 2010 yılında Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Nehir Söyleşi serisinde Bir Bilim Adamının Serüveni başlığı altında yayımlanmıştır. Şengör ayrıca pek çok uluslararası dergide editör, yardımcı editör ve yayın kurulu üyeliği yapmıştır ve yapmaktadır.
Şengör, 1980 yılında yaklaşık 250-150 milyon yıl öncesi aralarında bir kara parçası keşfetmiş ve bu kara parçasına Kimmer Kıtası adını vermiştir. Bu kıta Avrasya Superterran’ına bağlı olup Alp ile eski Kimmerid dağlarını süper-orojenez ile birleştirip Şengör’ün Tetisid süper orojenez sistemi adını verdiği ve Neo-Tetis ile Paleo-Tetis’i ayıran 150 milyon yıl önce de Paleo-Tetis’i kapatan bir kıta olarak tanımlamıştır.
ÖZEL HAYATI- AİLESİ
Şengör 1986 yılında Oya Maltepe ile evlenmiştir. Tek çocuğu olan oğlu H. C. Asım Şengör 1989 yılında dünyaya gelmiştir.
JEOLOJİ MERAKI
Jeolojiye olan merakının nasıl başladığı, “Bir Bilim Adamının Serüveni” adlı kitapta, Şengör’ün “Ben jeolojiyi küçük yaştan yani Jules Verne’in Arzın Merkezine Seyahat kitabını okuduğum günden itibaren sevmeye başladım. Hemen arkasından Denizler Altında Yirmi Bin Fersah’ı okudum. Onu da okuduktan sonra kendi kendime, ‘Adam olmak demek, Jules Verne’in tarif ettiği gibi olmak demektir’ diye düşündüm. Bana jeolojiyi Jules Verne sevdirdi…” şeklindeki ifadeleriyle anlatılmıştır. Bir röportajında kendisine ait kütüphanesinde 30.000’in üzerinde kitabı olduğunu söylemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ:
Hasan Ali Yücel ve Türk Aydınlanması (1998)
Zümrütnâme (1999), Deprem Kuşağı Deprem Nedir? Ne Değildir (Çeviri, 2000)
Zümrüt Ayna: Bilimsel Düşünce Üzerine Denemeler (1999)
Hasan Ali Yücel ve Türk Aydınlanması (2001)
Yaşamın Evrimi (2004)
99 Sayfada İstanbul Depremi (2006)
Bir bilim Adamının Serüveni (2010)
Dahi Diktatör (2015)
Aptalı Tanımak (2015)
Bilgiyle Sohbet (2019)
Newton Neden Türk Değil? (2015)
Bilimin Büyüsü (2019)
Bir Toplum Nasıl İntihar Eder? (2016)
ÖDÜLLERİ
Yurt dışında birçok üniversitede bulunmuş olan Prof. Şengör, birçok uluslararası ödülün de sahibidir. Ayrıca, TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazanan en genç bilim insanıdır.[ Ödüllerinin bazıları:
Londra Jeoloji Topluluğu, Başkanlık Ödülü (1984)
TÜBİTAK, Bilim Ödülü (1986)
Neuchâtel Üniversitesi Fen Fakültesi, Şeref Bilim Doktoru (Docteur ès sciences honoris causa) (1988)
Kültür Bakanlığı, Bilgi Çağı Ödülü (1991)
Fransız Fizik Cemiyeti ve École Normale Supérieure Vakfı, Rammal Madalyası (1994)
Collège de France Madalyası (1998)
Londra Jeoloji Topluluğu, Bigsby Madalyası (1999)
Guztav-Steinman Madalyası (2010)
Arthur Holmes Madalyonu
Mary C. Rabbitt Jeoloji Tarihi ve Felsefesi Ödülü
Eduard-Suess Madalyası (2020)
