“Basmane İzmir’in Misafirhanesidir” kültür etkinliğine Paşayakov Yahudihanesi adlı çalışması ile katılan fotoğrafçı Tülün Şaşmaz Üzmez, Cevahirci Hanı diye bilinen tarihi mekâna ilişkin çarpıcı öyküler anlatıyor.
FOTOĞRAFLAR: TÜLÜN ŞAŞMAZ ÜZMEZ
İzmir’in tarihi Basmane semti, Büyükşehir ve Konak Belediyesi’nin ortaklaşa düzenlediği “Basmane İzmir’in Misafirhanesidir” kültür etkinliğine ev sahipliği yaptı. Kentin ilk yerleşim yerine ilişkin dikkat çeken işlerden biri fotoğrafçı Tülün Şaşmaz Üzmez’in Paşayakov Yahudihanesi adlı çalışması oldu.
Kendisinden semte ilişkin bir çalışma istendiğinde Paşayakov, şimdiki adıyla Cevahirci Hanı’nın yolunu tuttuğunu söyleyen sanatçı, buraya eşi Birol Üzmez’in gerçekleştirdiği Kortejolar-Yahudi Aile Evleri projesinden aşina olduğunu belirtiyor ve “Paşayakov’da hayatın nefesi tükenmiş, evler sahipsiz kalmış ve yaşamlar tozların altında silinmiş.” ifadelerini kullanıyor.
Üzmez, mekâna ilişkin, “Paşayakov Yahudihanesinin yeni adı Cevahirci İş Hanına dönüşmüş. 1840 yıllarında yani şu anki Cevahirci İş Hanı’nın yerinde bulunan Hükümet Konağı yanmış. Yeni Hükümet Konağı yapılınca bu arazi satılmış ve şu anki sahiplerinin büyük dedesi tarafından satın alınmış. Yerine Paşayakov Yahudihanesi’ni yapmış. Paşayakov ismi burada daha önce bulunan Hükümet Konağı’ndan gelmekte olup Paşa Konağı anlamını taşır.” bilgisini paylaşıyor.
KADERİ YOKSULLUK, HER GELEN İZİNİ BIRAKMIŞ
4. Basmane Günleri etkinliği için buradaki gündelik yaşamı çalışacağı fotoğraf projesi için seçtiğini söyleyen Tülün Şaşmaz Üzmez, “İçinde yaşayanlar ile görüşüp konuştukça işhanı kimliğinde bürünen mekânın da dile gelip içinde yaşayanlar kadar kendini anlatmak istediğini hissettim.” diyerek şunları söylüyor: “Paşayakov yahudihanesinin kaderi yine aynı kaderdi. 45 haneli kalın duvarlı iki kapılı, iki katlı mekânın sakinlerinin hayatı ve geçmişi değişmiş fakat akış yönü değişmemiş sanki. Döneminde aylık kiralar toplu verilemediği için haftalık ödenirmiş. Bugün de haftadan haftaya kira toplama devam etmiş. Kaderi yoksulluk olmuş.
Her gelen kendi izlerini bir sonraki gelene bırakmış 1950’lerden sonra Museviler gitmiş, Romanlar yerleşmiş . Eskinin Paşayakov’u şimdinin Cevahirci Hanı’na. 1970 yıllarında boşaltılıp işyeri haline getirilmeye çalışılıp 2 katlı bu yerler alt ve üst katı ayrı ayrı kiraya verilmeye başlamış. 1990’a kadar ayakkabıcılar çalışmış. Ayakkabıcılar da terk edince yerine projeye dahil edip fotoğraflayacağım esnaf ve burayı ev belleyen kişiler gelmiş. Her seferinde biriken anılar, düşler Paşayakov yıpranmış duvarlarına takılı kalmış. Tıpkı içindeki hayatlar ile birlikte…”
HAN KENDİ HİKÂYESİNİ PAYLAŞMAYA DEVAM EDİYOR
Fotoğraflarında Handaki hayatlardan kesitler sunan Üzmez, dünden bugüne gözlemlerini şu sözlerle ifade ediyor: “Ali yine sabahlamış, gözlerinden uyku akarken çay içiyoruz birlikte. Handa çalışan ve yaşayanların çoğunun evliliklerinde fırtınalar kopmuş. Kiminin çocuğu doktor olmuş, kimi döneminde ABD’de okumuş. Birbirlerine aile olmuşlar. Hurdacı Cemil ile Cankuş (Cemil sevdiği kadına böyle sesleniyor). Film gibi aşkları. Kâğıt üstünde yatmaları bile onları etkilemiyor. İşyerleri yuvaları aynı zamanda. Hurdaya birlikte çıkıyorlar. Müzik aleti yapıp davul, klarnet, keman çalan Romanlar da var Paşa’nın Konağında. O zaman öğreniyoruz sahibi Doktor Cevahirci Bey’den; 1840 yıllarına kadar burada bulunan Hükümet Konağı yanınca burasının satıldığını. Dedesi Hacı Hafız Mehmet Efendi’nin araziyi alıp Paşayakov Yahudihanesi’ni yaptığını. Yani, Paşayakov Yahudihanesi’nin “Paşa Konağı” anlamını taşıdığını böylece öğreniyoruz. Dolaştıkça, tanıştıkça, paylaştıkça imar durumu olmadığı için bir şey yapılamayacağı düşünerek Han da kendi hikâyesini paylaşmaya devam ediyor sonrasında fotoğraf çekmeye ve görmeye gelenlere. Ta ki han sahibi Dr. Fikret Cevahirci’nin vefatının ardından yıkılıp otopark olana kadar…”
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
TÜLÜN ŞAŞMAZ ÜZMEZ KİMDİR?
1969 yılında İzmir’de doğan Tülün Şaşmaz Üzmez, 1999 yılında İzmir Fotoğrafçılar Odası Eğitim Merkezi’nden aldığı eğitimle fotoğrafa başladı. IFOD (İzmir Fotoğraf Sanatı Derneği)’ dan temel fotoğrafçılık eğitimi kursuna ve belgesel fotoğraf atölyelerine katıldı.
Fotoğrafçı Tülün Şaşmaz Üzmez
2007 yılında Ege Mahallesi Romanlarıyla ilgili olarak “Akvaryum” ve 2009 yılında Cüceler ile ilgili “Atlıkarınca” adını verdiği foto röportaj çalışmalarını tamamladı. Fotoğrafları pek çok gösterilerde ve karma sergilerde yer aldı.
“Hayatın İçinden” isimli fotoğraf sergisi 3 Aralık 2009 Dünya Engelliler Günü etkinlikleri kapsamında İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin desteği ile Tarihi Havagazı Fabrikası Kültür Sanat Merkezinde açıldı. Aynı isimli sergi 21 Haziran 2010 tarihinde İzmir Metrosu’nda açıldı. “Akvaryum”, “Atlıkarınca” ve “Dökümcüler” isimli fotoğraf gösterileri ile FOTOGEN’in (Fotoğraf Sanatı Derneği) düzenlediği Sami Güner Kupası’nı kazandı. 4. Basmane ve Çevresi Tarih, Kültür, Sanat ve Arkeoloji Günleri kapsamında Manisa Akhisar Oteli’nde 18-25 Ekim 2014 tarihleri arasında “Paşayakov” isimli sergisi açıldı.
İzmir’ de yaşıyor ve kişisel projelerini yapmaya devam ediyor. Belgesel fotoğraf projeleri üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.
