Avrupa kupaları nereden nereye?

Bundan 66 yıl öncesine, yani 1955’e kadar kulüpler resmi anlamda sadece ulusal liglerde mücadele ederlerdi. Uluslararası resmi maçlar Dünya Kupası ve Olimpiyat Oyunları ile sınırlıydı. O da milli takımlar bazında… 1955 yılında Avrupa kulüplerini resmi olarak karşı karşıya getirecek iki organizasyon birden başlatıldı: Şampiyon Kulüpler Kupası ve Fuar Şehirleri Kupası…

Şampiyon Kulüpler Kupası’nın ilk sezonunda Partizan-Real Madrid çeyrek final maçının bileti.

ŞAMPİYON KULÜPLER KUPASI ÇOK EVRİM GEÇİRDİ

1955’te başlayan Şampiyon Kulüpler Kupası’na, sadece, bir sezon önce kendi ülke ligini şampiyon tamamlayan takımlar katılıyordu. İlk 5 yıl üst üste Real Madrid şampiyon olsa da bu sistem Celtic, Feyenoord, Kızılyıldız, Nottingham Forest, Hamburg, Aston Villa ve Steaua Bükreş gibi takımların Avrupa şampiyonu olmalarına imkan tanıyordu. Nitekim oldular da…

1990-91 sezonunda Kızılyıldız Şampiyon Kulüpler Kupası şampiyonu olduktan sonra organizasyon format ve isim değiştirip Şampiyonlar Ligi’ne dönüştü. Amaç, daha fazla maç ve daha fazla paraydı. İlk etapta dörderli iki grupta 8 takımla başlayan Şampiyonlar Ligi, zamanla önce 16’ya, sonra 32’ye yükseltildi. Tarihinde hiç şampiyon olmamış takımlar bile bu organizasyona sürekli katılmaya başladı. Dolayısıyla Şampiyonlar Ligi, daha çok İngiliz, İspanyol, İtalyan, Alman ve Fransız takımlarının arenasına dönüştü. Daha önce şampiyon olmuş Kızılyıldız, Steaua Bükreş gibi takımlara ise neredeyse yer yoktu. Pastayı sürekli 5 büyük ligin mensupları paylaşıyor, dibini sıyırmak ise diğer kulüplere düşüyordu.

Göztepe, 1968-69 sezonunda Fuar Şehirleri Kupası’nda yarı final oynamıştı.

FUAR ŞEHİRLERİ KUPASI’NDAN UEFA AVRUPA LİGİ’NE

1955’te başlayan bir diğer organizasyon ise Fuar Şehirleri Kupası’ydı. Bu organizasyona, uluslararası fuarlara sahip şehirlerin takımları katılıyordu. Bu şehirlerden biri de İzmir’di. 1968-69 sezonunda İzmir’i temsilen katılan Göztepe, bu organizasyonda yarı final oynama başarısı göstermişti. Barcelona’nın 3, Leeds United ve Valencia’nın 2, Arsenal, Dinamo Zagreb, Ferencvaros, Newcastle United, Real Zaragoza ve Roma’nın birer kez kazandığı Fuar Şehirleri Kupası, 1970-71’de son kez düzenlendi.

Çünkü bu organazisyon beğenilmiş ve fuar şehirlerinin dışına taşımaya karar verilmişti. Bu nedenle ismi UEFA Kupası olarak değiştirilip tüm kulüplere açık hale getirildi. Galatasaray’ın da şampiyonluk yaşadığı organizasyon, UEFA Kupası olarak en son 2008-09 sezonunda düzenlendi. UEFA Kupası ismiyle en son şampiyonluk yaşayan ekip de İstanbul Fenerbahçe Stadı’ndaki finalde Werder Bremen’i 2-1 yenen Mircea Lucescu’lu Shakhtar Donetsk olmuştu.

UEFA Kupası, 2009-10 sezonundan itibaren, kulüplere daha fazla gelir sağlama vaadiyle format ve isim değiştirdi. Şampiyonlar Ligi’nin B versiyonu şeklinde UEFA Avrupa Ligi olarak düzenlenen organizasyonda artık Ipswich Town, Göteborg, CSKA Moskova, Zenit ve Shakhtar Donetsk gibi takımlar değil, Atletico Madrid, Porto, Chelsea, Sevilla ve Manchester United gibi takımlar şampiyon oluyordu.

KUPA GALİPLERİ KUPASI KALDIRILDI

Avrupa kulüpleri arasındaki heyecanı artırmak için düzenlenen 3. kupa ise 1960-61 sezonunda Kupa Galipleri Kupası oldu. Ülkelerin kupa organizasyonlarında şampiyon olan takımlar katılıyordu sadece. 1988-89 sezonuna kadar devam etti Kupa Galipleri Kupası. Bu organizasyonda Chelsea, Bayern Münih, Barcelona ve Juventus da şampiyon oluyordu, Dinamo Tiflis de, Aberdeen de, Mechelen de, Bratislava da… 1989-90 sezonundan itibaren ise UEFA Kupası ile birleştirildi bu organizyon. Ülkelerindeki kupa organizasyonunda şampiyon olan takımlar, UEFA Kupası’na (UEFA Avrupa Ligi) katılacaktı artık.

Bursaspor, 1995’teki ilk İntertoto Kupası’nda heyecan fırtınası estirmişti.

BİR ZAMANLAR İNTERTOTO KUPASI VARDI

Kaldırılan bir başka organizasyon ise İntertoto Kupası’ydı. 1995-2008 yılları arasında düzenlendi. Amaç, ülke liglerindeki rekabeti artırmak, Şampiyonlar Ligi ve UEFA Kupası vizesi alamayan takımlara fırsat sunmaktı. Yaz aylarında düzenleniyor ve ilk yıllarda iki, sonraki yıllarda üç şampiyon çıkıyordu. 1995’teki ilk organizasyonda Bursaspor çeyrek finale kadar yükselmiş, ülke çapında heyecan dalgası oluşturmuştu. 2008’deki son organizasyonda ise Sivasspor final oynamış ve Braga’ya iki maçta da yenilerek UEFA Kupası’na katılamamıştı. İntertoto Kupası, takımların sezonu çok erken açmak zorunda kalmaları ve ilginin giderek azalması nedeniyle kaldırıldı.

BİR GECE YARISI AVRUPA SÜPER LİGİ PEYDA OLDU

Avrupa kupaları sürekli gelişmiş, yenilenmişti ama hepsi UEFA’nın inisiyatifinde gerçekleşmişti. 19 Nisan gece yarısı İngiliz, İspanyol ve İtalyan 12 büyük kulüp, Avrupa Süper Ligi’ni kurduklarını tüm dünyaya duyurdu. Gerekçe, Şampiyonlar Ligi’nin maddi olarak kendilerini tatmin etmemesiydi. Bir Amerikan bankasından 6 milyar dolarlık finans desteği alan bu kulüpler, UEFA’ya rest çekmişti. Bu lig 15 kurucu kulüpten oluşacak, davet edilen 5 takımla birlikte 20 takımla maçlara başlayacaklardı. Fakat her kesimden büyük tepkiler gelince İngiliz kulüpleri geri çekildi. Başka çekilmeler de gelebilir.

UEFA, Şampiyonlar Ligi formatının 2024-25 sezonundan itibaren değişeceğini açıkladı.

ŞAMPİYONLAR LİGİ DE DEĞİŞİYOR

Bu girişimin ardından UEFA da Şampiyonlar Ligi’nin yeni formatını açıkladı. 2024-25 sezonundan itibaren Şampiyonlar Ligi 32’den 36 takıma çıkarılacak, tüm takımlar gruplara ayrılmadan lig usulü karşı karşıya gelecek, her takım 5 içeride, 5 dışarıda 10 maç yapacak, oluşacak sıralamaya göre ilk 8 doğrudan yoluna devam edecek, 9-24 arasındaki takımlar play-off maçları oynayacak, rakiplerini eleyen 8 takım ilk 8’dekilere dahil olacak, sonraki turlar eleme usulü ile devam edecekti. Bu format şimdiden eleştirilmeye başladı.

Bakalım, futbolu daha neler bekliyor?