Sovyetlerden günümüze, Rusya’da hayatın tanığı: Fotoğrafçı Mikhail Dashevsky

3 Ocak 2021 tarihinde hayatını kaybeden ünlü Rus fotoğrafçı Mikhail Dashevsky, mühendislik fakültesinden mezundu ama fotoğrafçılığıyla tanındı. Sovyetler’den günümüze birçok önemli olaya fotoğraf makinesiyle tanıklık eden Dashevsky “Rusya’nın Ara Güler’i” olarak anılıyor.

GÜLNUR HASESOĞLU 07 Şubat 2021 FOTOĞRAF

(c) Mikhail Dashevsky

Sovyetler Birliği döneminden günümüze uzanan fotoğrafçılık kariyeriyle Mikhail Dashevsky’nin hayata kattığı birçok farklı kare var. Rus fotoğrafçı Dashevsky beş farklı kişisel fotoğraf albümü ve birçok sergisiyle hem Rusya’da hem de dünyada tanındı. 3 Ocak 2021 tarihinde vefat eden Dashevsky eğitim kariyerindeki mücadele ve özgür ruhuyla dikkati çekiyor. Peki, mühendislik fakültesinden mezun olan ancak fotoğrafçılığıyla akla gelen sanatçı Mikhail Dashevsky kimdir? Nasıl bir hayat sürdü? Eserleri neler?

FOTOĞRAF VE DASHEVSKY

Mikhail Dashevsky fotoğrafçılığa küçük yaşlarda ilgi duyuyor. 7. sınıftayken ailesi ona Komsomolets marka fotoğraf makinesi hediye ediyor. O da daha sonra kendisine bir FED-2 kamera satın alarak çekimler yapıyor. Dashevsky, fotoğrafları insanlar ya da çevrelerindeki dünyanın iç durumu olarak tanımlıyor. Sanatçı, 1969’da Innovator Fotoğraf Kulübü’ne giriyor. Oradaki profesyonel fotoğrafçılar Alexander Khlebnikov ve Georgy Soshalsky’den ilham alıyor. Bu iki fotoğrafçıyı şu şekilde tanımlıyor: “Onlar farklı bir çağda sağ kalanlardı. Sisteme asla boyun eğmediler. Dürüst fotoğraflarını itaatkâr propaganda için asla takas etmediler.” Sovyet döneminde, Mikhail Dashevsky’nin yayınlanmayan birçok fotoğrafı oluyor. Siyah-beyaz ve renkli fotoğraflar çeken Dashevsky her fotoğrafı için ayrı bir yorumda bulunuyor. Yayınladığı fotoğraflarının altına fotoğrafın hikâyesini anlatan kısa künyeler ekliyor.

(c) Mikhail Dashevsky

BABASI SÜRGÜNDE ÖLDÜ

Moskovalı Mikhail Dashevsky 1935’te doğdu. Doğumundan iki yıl sonra 1937’de babası dönemin siyasi baskılarından dolayı tutuklandı. 2018’de verdiği söyleşide babasının kamplarda kaldığını, geri döndüğünde ise rehabilitasyon merkezlerine gidemediğini anlatıyor. Yazısında, “Babam 1953’de sürgünde öldü” diyor.

EĞİTİMİNE ANTİSEMİTİZM ENGELİ

Sovyetler Birliği’nin 1940’larda Yahudilere karşı olan negatif tutumu ve sürgünde bir babaya sahip olması sebebiyle Dashevsky’i Rusya’nın büyük teknik üniversiteleri öğrenci olarak kabul etmek istememiş. Dashevsky, Moskova Devlet Üniversitesi (MIIGAIK) Jeodezi ve Haritacılık Enstitüsü’nde Mekanik Optik okumak istiyor. Başvurusunda babasının sürgünde olduğu yazıldığından dolayı dekanlar ve müdür toplanarak Dashevsky’nin başka bir bölüm seçmesini istiyorlar. Bu eğitimi alsa bile hiçbir askeri fabrikada staj yapamayacağını belirtiyorlar. O da kendisini ‘ortofoto jeodezik’ bölümüne kaydetmelerini söylüyor.

(c) Mikhail Dashevsky

Daha sonra, İnşaat Mühendisliği Fakültesi’nde (MISI) hidrolik mühendisliği okuyor. Çok iyi dereceyle mezun oluyor. İlerleyen zamanlarda Araştırma Enstitüsünden eski hocası o dönemde Dashevsky’e asistanlık teklifinde bulunuyor. Bu Dashevsky’i çok heyecanlandırıyor. Böylece araştırmacı oluyor. 1991’de derece alıp doktorasını tamamlıyor.

SERGİLERİ VE ESERLERİ

Dashevsky, 1994 yılında Rusya’da ilk tek kişilik sergisini açıyor. Daha sonraları sergileri dünyaya açılıyor. Japonya, Polonya, ABD, Almanya ve Çek Cumhuriyeti gibi ülkelerde fotoğrafları sergileniyor. Birçok müzede halk fotoğraflarını görme fırsatı buluyor. Aynı zamanda, 2012 yılında ABD FotoFest’te fotoğrafları “Çağdaş Rus Fotoğrafçılığı” koleksiyonuna seçiliyor. Kitabı Rusya orijinalinde Zatonuvsheevremya: Rossiya, XX vek. 1962-1992 (The Sunken Time), Slovakya’da Doğu ve Orta Avrupa’nın “En İyi Fotoğraf kitabı” seçiliyor.

(c) Mikhail Dashevsky

Dashevsky’nin yayımlanmış beş kitabı şu şekilde: Eski Evin Gözünden (Through the Eyes of the House), Batık Zaman (The Sunken Time), Sıradan (The Ordinary), Moscow Palimpsest ve 2020 yılında çıkan 4 ciltlik Native Retro, 1962-2002. Son kitabının 1. cildi Moskova’nın 1962-1989 fotoğraflarını, 2. cildi Moskova’nın 1989-2002 fotoğraflarını, 3. cildi Sovyetler Birliği dönemi 1962-1990 fotoğraflarını, 4. cildi ise Dashevsky’nin fotoğraflar üzerine yorumları, yazıları ve notları içeriyor. Sanatçının fotoğrafları, Rusya’nın Devlet Tretyakov Galerisi, Moskova Multimedya Sanat Müzesi ve Moskova Şehir Müzesi’nde bulunuyor.