Rus savaş uçakları son dönemde Karadeniz ve Baltık Denizi üzerindeki NATO uçaklarının ve hava araçlarının “yakınında” riskli manevralar yapıyor. Buna karşılık ABD jetleri de Rusya’ya ait bölgelere alışılmadık mesafede “yaklaşıyor”. Birden bire artan bu “yakınlaşmanın” arkasında acaba ne var?
ABD Başkanı Biden ve Rusya Devlet Başkanı Putin.
Önceki gün haber ajansları, Karadeniz üzerinde uçan ABD’ye ait bir insansız hava aracı ile bir Rus jetinin çarpıştığını ve Amerikan İHA’sının düştüğünü belirten haberler geçtiler. Ajansalara göre Karadeniz üzerinde uçan iki Rus Su-27 savaş uçağı, ABD’ye ait gelişmiş MQ-9 Reaper insansız hava aracını ele geçirmek için agresif bir uçuş manevraları yaptılar. Önce İHA’nın üzerine yakıt boşalttılar, böylece aracın kapasitesini sınırlandırdılar. Sonra da aracın yakınından o kadar hızlı bir geçis yaptılar ki, İHA’nın pervaneleri hasar gördü. Bunun ardından ABD İHA’sı Karadeniz’in derin sularına gömüldü. ABD silahlı kuvvetlerinin Avrupa karargahı olan Stuttgart’taki ABD Avrupa Komutanlığı olayın bu şekilde yaşandığını, yaşananların İHA’nın gelişmiş takip ve izleme sistemleri aracılığı ile saniye saniye raporlandığını duyurdu.
SERT DİPLOMATİK GİRİŞİMLER
Salı akşamı meydana gelen olaydan sonra, ABD hükümeti gerginliğin tırmandığını belirterek, Washington’daki Rus büyükelçisi Amerika Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı. Eş zamanlı olarak ABD’nin Moskova’daki büyükelçisi de Kremlin’de Rus hükümetini protesto etti. Hem Washington hem de Moskova’da aynı anda Vladimir Putin yönetimine kuvvetli bir uyarı verildi. Uluslararası gözlemcilere göre Amerikan İHA’sı olay anında uluslararası hava sahasındaydı. Rus Hava Kuvvetlerinin oradaki herhangi bir hava aracına müdahale etme hakkı bulunmuyordu
RUSYA: KENDİSİ DÜŞTÜ
Kremlin’in açıklamaları ise, ABD’nin verdiği bilgilerle çelişiyor. Moskova, ABD insansız hava aracının Rus jetleri tarafından vurulmadığını veya başka bir şekilde saldırıya uğramadığını iddia etti. Rusya’ya göre Amerikan İHA’sı keskin bir manevranın ardından kontrolünü kaybederek denize düştü. Rusya’nın ABD Büyükelçisi Anatoly Antonov da ABD’yi, Ukrayna’nın Rusya topraklarına saldırabilmesi için istihbarat toplamakla suçladı. Antonov ayrıca İHA uçuşlarını bir “provokasyon” olarak nitelendirdi ve ABD hükümetini Rusya sınırına yakın bölgelerdeki İHA operasyonlarına son vermeye çağırdı.
40 MİLYON DOLARLIK UÇAN GÖZ
Reaper insansız hava araçları istihbarat toplama ve güzlem yapmanın yanında, füze ve bombalarla donatılabiliyor. Geçmişte ABD güçleri tarafından Afganistan, Irak, Yemen ve Somali gibi ülkelerdeki hava saldırılarında defalarca kullanıldı. Yaklaşık 40 milyon dolar değerindeki bu araçlar, önceki gün yaşanan olayda olduğu üzere, havacılık literatüründeki adıyla “it dalaşı” için tasarlanmış bir araç değil. Rus savaş uçaklarından kapasite olarak daha düşük özelliklere sahip ve ve çok daha yavaş uçabilen bir araç. Bu nedenlerden dolayı Rus savaş uçaklarından daha doğrusu genel anlamda savaş uçaklarından kaçması mümkün değil.
RUS TAHRİKİ İKİYE KATLANDI
Uluslararası sularda yaşanan son olay, iki ülke arasında zaten gergin olan durumun yatışacağını giderek daha da elektrikleneceğinin işaretlerini veriyor. Her ne kadar her iki taraf da hala birbirleriyle iletişim halinde olsalar da, konuşmaların tonu giderek sertleşiyor. Bu olay, son aylarda bu türden yaşanan tek olay da değil. İttifaka göre Rus uçakları sık sık NATO ülkelerinin hava kuvvetlerini tahrik ediyor. NATO rapolarına göre 2022’de Rus jetlerinin karıştığı 570 olay yaşandı. Bu sayı 2021’de sadece 290 idi.
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ TARZI TAHRİKLER
2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi ve Ukrayna’nın Donbass bölgesinin Rus yanlısı ayrılıkçılar tarafından kısmen işgal edilmesinden bu yana havadaki olaylar, Soğuk Savaş dönemini andıracak şekilde yeniden arttı. O zamanlar, ABD’nin Rus toprakları üzerinde uçan casusluk uçuşları ve bunların düşürülmesi, buna karşılık sık sık NATO hava sahasına yaklaşan Rus nükleer bombardıman uçakları gerginliğe neden olurdu. Bugün de iki taraftan savaş uçakları birbirlerinin hava sahası sınırlarına yakın uçuyor. Ardından, yabancı araçların kimliğini tespit etmek veya onlara eşlik etmek için iki tarafın da önleyici uçakları havalanıyor. NATO, müdahalenin yalnızca hava sahası ihlal edildiğinde, ittifakın sınırları yakınında şüpheli hava faaliyeti veya diğer güvenli olmayan hava trafiği tespit edildiğinde yapıldığını söylüyor. Bu durumlarda birliğin “Hızlı Tepki Uyarısı” adı verilen hızlı alarm mekanizması tetikleniyor.
“GÜVENSIZ VE PROFESYONELCE OLMAYAN” MANEVRALAR
Rusya’nın Baltık Denizi üzerindeki provokasyonlarının hedefi sadece NATO uçakları değil, aynı zamanda denizdeki gemiler de bu tür tahriklerden nasipleniyor. Kasım 2022’de meydana gelen olayda, iki Rus savaş uçağı, NATO birimi SNMG 1 adlı gemiye 73 metre kadar yaklaştı ve gemilerin üzerinden 90 metre boyunca alçaktan uçtu. Ruslar, geminin onlarla temasa geçme girişimlerine de cevap vermedi. “Hızlı Tepki Uyarısı” sonrasında harekete geçen NATO uçakları, bölgeyi terk edene kadar iki koltuklu Su-24 taktik bombardıman uçağına eşlik etti. NATO, önceki gün düşen insansız hava aracı olayında olduğu gibi, Rus pilotların davranışlarını “güvenli ve profesyonelce olmayan” şeklinde tanımladı.
HER AN HAVADA 30 NATO UÇAĞI GÜVENLİK UÇUŞUNDA
Rusya’nın sınırları zorlayan uçuşların karşın ABD de kendi uçaklarının Rus hava sahasına olabildiğince yaklaşmasına izin veriyor. Keşif ve muharebe görevleri için Polonya, Almanya ve Romanya’da konuşlu çeşitli model jetler ve insansız hava araçları sık sık, Rush ava sahası sınırlarında uçuşlar gerçekleştiriyor. NATO verilerine göre, günün her saati 30 uçak doğu sınırlarında görevde bulunuyor. NATO’nun doğu kanadını önleyicilerle güvence altına alma görevi Alman Hava Kuvvetleri ve merkezi Almanya’nın Ramstein şehrinde bulunan Müttefik Hava Komutanlığı tarafından koordine ediliyor.
FOTOĞRAF: LUDOVIC MARIN / AFP
İHA’LAR GÖZETLEME GÖREVİNDE
2004 yılından beri çeşitli NATO ülkelerine ait jetler Estonya, Letonya ve Litvanya semalarını izliyor. Batı ile Rusya arasındaki ilişkiler gerildikçe, orada önleme ve uçaksavar sistemlerinin sayısı da artıyor. NATO, Rusya’nın 2014’te Kırım’ı yasa dışı ilhak etmesinden sonra uygulamaya konulan kapsamlı güvenlik önlemlerinin bir parçası olarak, müttefiklerin NATO’nun doğu sınırları boyunca hava gözetimini iyileştirmek için ek kaynaklar sağladığını açıklamıştı. Bu çerçevede Polonya’ya ek uçaklar gönderildi, Bulgaristan ve Romanya hava kuvvetleri takviye edildi. NATO, Polonya hava sahasını izlemek için hem önleyici hem de keşif görevi yapan, önceki gün düşen Reaper modeline benzer hava araçlarını aktif olarak kullanıyor.
RUSYA’NIN “İZLENME” RAHATSIZLIĞI
Rusya için NATO ülkelerinin yaptığı düzenli keşif uçuşları sadece işlerini aksatıcı bir faktör değil, aynı zamanda önemli bir sorun. Çünkü hem uçaklarda hem de İHA’larda pekçok başka şeyin yanında iletişimin de takip edilebileceği gözetleme teknolojisi bulunuyor. Bu kapasite, Ukrayna silahlı kuvvetlerine Rus ordusunun eylemleri ve yerleri hakkında bilgi verdiği için savaşın seyri açısından önemli br konumda. Rusya, bu nedenle NATO’ya ait gözetleme birimlerinin uçuşlarını, Ukrayna’ya karşı savaşta büyük bir avantaj verdiği için olabildiğince engellemeye çalışıyor.
RUSYA “KAZADAN” MEMNUN
Bu nedenlerden dolayı Moskova, resmi olarak yarım ağızla yaptığı üzüntü mesajlarının sışında, neredeyse Reaper kazasından duyduğu memnuniyeti saklama zahmetine girmedi. Duma’nın ilhak edilmiş Kırım yarımadasından bir üyesi olan Dmitry Belk, “Amerikalılar, Rusya’yı herhangi bir şeyle suçlamadan önce İHA’nın hangi görevde olduğunu açıklamalı. Açıklanamayan nedenlerle özel harekat bölgesine giren insansız hava aracı gelişmiş keşif ekipmanları ile donatılmıştı” dedi. Gayrı resmi olarak Moskova’nın görüşlerini yansıtmakla bilinen Rus gazeteci German Kulikowskij, 600 binden fazla takipçisi ola Telegram hesabında, “İHA’larının bir yerlerde kaybolmasını istemeyen herkes, bu ve benzer teknoloji içeren aletlerini evindede tutmalı” dedi. Üstü kapalı tehditlerin ek olarak Kulikovsky, düşürülen İHA’nın aslında Ukrayna ordusu için keşif yapıyordu.
ST. PETERSBURG GERGİNLİĞİNE CEVAP
Ruslar için tek endişe kaynağı, Reaper dronları da değil. Sadece birkaç gün önce, ABD’ye ait bir B-52 bombardıman uçağı, Finlandiya Körfezi’ndeki uluslararası suların üzerinden Rusya’nın ikinci büyük şehri olan St. Petersburg’a doğru uçtu. Şehre 200 kilometre kadar yaklaşan uçak daha sonra güneye yönelerek Estonya hava sahasına girdi. Rus hava sahasını ihlal etmeyen bu manevra, Moskova’da kaşların kalkmasına neden oldu. Zira, nükleer silahlarla da silahlanabilen B-52’ler, Reaper’lar kadar kolay lokma değildi. Bu girişimi kendisine karşı bir sindirme eylemi olarak algılayan Rus Hava Kuvvetleri, 3 gün sonra karşılaştığı Reaper’e karşı agresif bir müdahalede bulunarak, bir anlamda bu olaya cevap verdi.
Rus halkı gelişmelerden tedirgin. (FOTOĞRAF: ALEXANDER NEMENOV / AFP)
MOSKOVA, ABD’NİN CEVAP VERMEYECEĞİNİ VARSAYIYOR
NATO, Rus pilotların eylemlerini ne kadar provokatif ve amatörce bulsa da, arkasında askeri hesapların da olabileceğini gözardı etmiyor. Buna ek olarak Putin’in askeri danışmanları, ABD Başkanı Joe Biden’in iki ülke arasındaki askeri ilişklerin daha fazla gerginleşmesini istemediğinden ve Rusya ile olası bir doğrudan çatışmadan kaçınma yanlısı olduğunun farkındalar. ABD’nin, Moskova’nın tahriklerine benzer ölçüde karşılık vermeyeceğini hesap ettikleri için gerek Baltık Denizi üzerinde gerekse Karadeniz’de daha cüretkar davranışlarda bulunuyorlar. ABD’nin gelecekteki benzer gerilimlerde de temkinli hareket etme eğiliminde olduğunu düşünen Rus ordusu, böylelikle Washington’un gerilimden kaçmak için Rusya çevresindeki uçak ve insansız hava aracı uçuşlarını azaltmasını hesaplıyor. Ukrayna savaşının da etkisiyle sıcak gelişmelere gebe ABD-Rusya hava kapışmasının nereye kadar ilerleyeceğini ise, Rusya’nın ne kadar gerilim istediğinin yanında, ABD’nin daha ne kadar sabredeceği belirleyecek.
