ANKARA – AK Parti’den ayrılarak Gelecek Partisi’nin kurucuları arasında yer alan eski AKP Milletvekili ve eski Borsa İstanbul Başkanı İbrahim Turhan, ekonomideki gelişmeleri sosyal medya hesabı üzerinden değerlendirdi:
“10 yıl kadar güzel bir düş görmüşüz. Şimdi gerçekle yüzleşme zamanı. Yetkililer her ne kadar aksini söyleseler de fiiliyatta Türkiye ekonomisi adım adım dışa ‘daha az açık’ hale geliyor. İFM (İstanbul Finans Merkezi) projesine onca emek harcamış biri olarak fazlasını söylemeye dilim varmıyor.
Yıl 2014; Türkiye’de ihraç edilmiş TL varlıkları Euroclear’ın teminat havuzuna dahil etmeyi mümkün kılacak anlaşmanın müzakereleri başarıyla tamamlandı. Borsa İstanbul London Clearing House’ın yönetim kurulunda üyelik hakkı kazanacak şekilde ortaklık kurdu.
TL varlıkların eş anlı olarak Singapur-İstanbul-Londra-New York’ta tek bir takas hesabıyla işlem görebilmesi için alt yapı kurulmuş, gerekli anlaşmalar yapılmıştı. İstanbul Finans Merkezi vizyonu; ‘Küresel Aktör, Bölgesel Merkez’ olma yolunda adım adım hayata geçiyordu.
TL KÜRESEL BİR PARAYDI
TL cinsinden finansal varlıkların küresel EM endekslerindeki ağırlığı 2012-2014 döneminde hızla artarak yüzde 2,4’e kadar yükselmişti. Hazinenin ihraç ettiği TL DİBS’lerin yüzde 30’u küresel yatırımcılar tarafından alınmıştı. TL yurt dışında $50 milyar işlem hacmi olan küresel bir paraydı.
Şimdi ise; 5 Mayıs 2020 tarihinde alınan BDDK kararları yüzünden uluslararası finansal işlemlerde yer alan iki büyük takas kuruluşu Euroclear Bank ve Clearstream Bank, aralarında gerçekleşen TL cinsi bridge takas işlemlerini, 18 Mayıs 2020 tarihi itibari ile durdurduğunu açıkladı.
Bridge takas; iki farklı takas kuruluşu arasında (örneğin; bir Euroclear ve bir Clearstrem hesabı arası) takas anlamına geliyor. Brüksel saati ile 15 Mayıs 2020 saat 19:00 itibari ile sistemde bekleyen talimatlar iptal edildi, yeni talimat kabul edilmeyecek.
Bu kararı bir benzetme ile anlayabiliriz. Diyelim ki bankadaki hesabınızdan bir para transferi yapmak istiyorsunuz. Paranız (A) bankasında ise yine (A) bankasında başka bir hesaba para gönderebileceksiniz ama (B) bankasındaki bir hesaba EFT yapamayacaksınız. Bunun takas versiyonu.
30 YIL GERİYE GİDİLDİ
Yine aynı yönde bir gelişme olarak bazı Forex platformlarının TL kotasyonlarını durdurduğunu görüyoruz. Geçen yılın 25 Mart’ında başlayan politika yönelimi, sermaye hareketleri ve kambiyo rejiminde 30 yıl geriye gitmek anlamı taşıyan uygulamaları getiriyor.”
Küresel finans merkezleri endeksi sıralamasında 44’üncü sıraya yükselmiş İstanbul, geçen yıl 79’unculuğa düşmüştü. Endişem bu yılki tablonun daha kötü olması. Güzel başlayan; ‘galiba bu sefer başardık’ dedirten bir masal bitti ama ne yazık ki mutlu son ile değil hazin biçimde”
TL’NİN PİYASADA İKİ FİYATI VAR
Türk lirasının yabancı paralar karşısında değer kaybetmesini önlemek için yapılan müdahaleleri ise eleştiren Turhan, “Bir ürünün pazarda iki fiyatının olması normal değil. Piyasa serbest, bilgi tam, şeffaflık var ise her ürünün tek bir değeri olur ve fiyatın da bu değeri yansıtması gerekir. Doğal denge durumu budur. Böyle değilse sistemde bir aksaklık, bir noksanlık vardır.
Paranın değerini farklı göstermek için uygulanan ve piyasaya zarar veren kısıtlamalar: (a) insanları yanıltmak anlamını taşıdığından ahlakî açıdan (b) kaynak dağılımını bozduğu, fiyat çarpıtması olduğu için ekonomik açıdan (c) sürdürülebilir olmadığından siyasal açıdan yanlıştır.
Yerli paranın yabancı paraya kolaylıkla çevrilebilmesi (konvertibilite); özünde ‘tek bir malın tek bir fiyatı olur’ düsturu uyarınca tarih boyunca ortak aklın eseri olarak kabul edilmiş, titizlikle korunması gereken bir ilkedir” dedi.
