Türkiye ekonomisindeki kriz erken seçim tartışmaları yine gündeme getirdi. Türkiye nasıl erken seçime gider? Erken seçim için kim, nasıl karar verebilir?
Ekonomik krizin derinleşmesiyle muhalefet partileri erken seçim çağrısı yapmaya başladı. 2022 yılının sonbaharında milletvekili transferleri başladı. Peki, erken seçim kararı nasıl alınır?
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesinin ardından erken seçime gitme şartları zorlaştı. Parlamentonun erken seçim alma kararı için yeterli oy sayısı yükseldi. Yeni sistemde cumhurbaşkanı da erken seçim kararı alma hakkına sahip. Erken seçim şartları nedir? TBMM’de sandalye dağılımı ne durumda? İktidarı oluşturan AKP ve MHP’nin oyları buna yeterli mi?
Yeni sisteme göre erken seçime gitmek için Cumhurbaşkanının kararı veya Meclis’in beşte üç çoğunluğu gerekiyor. TBMM’de erken seçim kararı almak için en az 360 milletvekilinin desteği gerekiyor. Meclis’in mevcut aritmetiği hiçbir partiye bu imkânı vermiyor. Ayrıca iktidar bloğunu oluşturan Cumhur ittifakının ortakları AKP ve MHP’nin milletvekili sayısı da bu rakama ulaşmıyor. AKP’nin 286, MHP’nin ise 47 milletvekili bulunuyor. İki partinin toplam vekil sayısı 333’te kalıyor.
Meclis’te CHP’nin 135, İYİ Parti’nin 37, HDP’nin 56, Türkiye İşçi Partisi’nin 4, Memleket Partisi 2, Demokrat Parti’nin 2; Zafer Partisi, BBP, DEVA Partisi, Demokratik Bölgeler Partisi, Saadet Partisi ve Yenilik Partisi’nin 1 milletvekili bulunuyor. 6 Bağımsız milletvekili bulunuyor. Meclis’te şu anda toplam 581 milletvekili bulunuyor.
Meclisin erken seçim kararı alabilmesi için AKP-MHP iktidarının bu partilerden destek bulması şart. Bu şartlarda erken seçim kararı alabilecek tek makam Cumhurbaşkanlığı makamı görünüyor.
CUMHURBAŞKANI NE ZAMAN İSTERSE O ZAMAN GİDİLECEK
Bir çok yoruma göre bu yasama döneminde erken seçim kararı alınmadığı takdirde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yeniden Cumhurbaşkanlığına aday olması yasal olarak mümkün değil. Anayasaya göre bir kişi iki kez cumhurbaşkanı seçilebiliyor. Eğer erken seçim kararı alır ve seçime gidilirse yeniden aday olması mümkün. Çünkü ikinci dönemi tamamladığı için yeniden seçilmesi mümkün. Bu yüzden Türkiye’nin her şartta erken seçime gitmesi bekleniyor. Ancak bu erken seçim iktidarın istediği zamanda gerçekleşecek veya ekonomideki kırılgan durumun sürdürülemez hale gelmesiyle mümkün olacak.
Seçimler 24 Haziran 2018’de gerçekleşti. Erken seçime gidilmemesi durumunda seçimler Haziran 2023’te yapılacak.
ŞENTOP: ERKEN SEÇİME GİTMEK ZORLAŞTI
TBMM Başkanı Mustafa Şentop, katıldığı bir programda kendisine yöneltilen bir soru üzerine erken seçime gitmenin zor olduğunu söyledi. Şentop, hükümet sistemi değişikliğinin en önemli gerekçelerinden, birinin sık sık seçim yapılmasını önlemek olduğunu, yeni sistemde erken seçim kararı almanın zorlaştırıldığını belirtti. Şentop, “Önceki sistemde TBMM’de nitelikli çoğunluk aranmıyordu bu konuda, karar alınabilirdi. Nitekim Türkiye zamanında seçim yapmakla meşhur bir ülkeydi o dönemlerde. Hükümet sistemi değişikliğinin en önemli gerekçelerinden, hedeflerinden birisi de Türkiye’de sık sık seçimlerin yapılması, erken seçimlerin yapılmasını ortadan kaldırmak idi. Bu sebeple yapılan değişiklikle erken seçim kararı almak zorlaştırıldı” ifadesini kullandı.
ŞENTOP: SEÇİM VAKTİNDE YAPILIR
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Cumhurbaşkanının veya Meclis’in 5’te 3’lük bir çoğunlukla seçim kararı alabileceğini, böyle bir karar aldığında hem Meclis hem Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yenileneceğini anımsatan Şentop, şunları kaydetti: “Bunlar gerçekten zaruri bir ihtiyaç olduğu zaman seçim kararı alınabilsin diye Anayasa’ya konulmuş hükümlerdir ama bir taraftan da sık sık keyfi olarak, şartları, konjonktürü sadece dikkate alarak seçim kararı alınmasın diye de konulmuş hükümlerdir. Bu bakımdan Anayasa’daki bu realite karşısında erken seçim kararı almanın çok çok zor olduğu kanaatindeyim. Erken seçim kararı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi öncesindeki sistemin bazı kötü alışkanlıklarıdır. Bu sistemde bu anlamda bir adım atabilmek çok zordur, zorlaştırılmıştır. Bu sistemin de bir özelliğidir bu. Kanaatimce seçimler bundan sonra Türkiye’de hep vaktinde yapılır. Sadece 2023’te değil, ondan sonra da erken seçim Türkiye’de olmaz, hep vaktinde yapılır. Amaç buydu zaten.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MHP lideri Devlet Bahçeli erken seçim çağrılarına sert tepki gösterirken seçimlerin Haziran 2023’te planladığı şekilde yapılacağını söyledi.
