BM İnsan Hakları Konseyi’nde tarihi oylama

NEW YORK – Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi tarihi bir oylamaya şahitlik etti. Geçtiğimiz şubat ayında başlayan Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline uluslararası kamuoyunca verilen en kritik tepkilerden biri Rusya’nın BM İnsan Hakları Konseyi’nden oy çoğunluğu ile men edilmesi oldu.

47 üye ülkeden oluşan ve Genel Kurul bünyesinde hareket eden BM İnsan Hakları Konseyi, dünya çapında gerçekleşen kitlesel insan hakları ihlallerini inceleyen ve uluslararası standartları belirleyen önemli kurumlardan biri. Bölgesel bir dağılımın olduğu ve her bir ülkenin üç yıl boyunca aktif olduğu bu komisyonun üyelerinden olan Rusya’nın 2023 dönem sonuna kadar üyeliği mevcuttu. Rusya’nın Ukrayna bağımsızlığını ihlal etmesiyle başlayan süreçte işlemiş olduğu sistematik savaş suçları Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler başta olmak üzere, uluslararası hak örgütlerini ve dünye kamuoyunu Rusya’ya karşı bir duruş sergilemek üzere harekete geçirdi. Bugüne kadar birçok farklı seviyede ekonomik, dijital ve sosyal yaptırım ile karşılaşan Rusya’ya en etkili darbelerden biri BM İnsan Hakları Konseyi’nden geldi.

Amerika ve Ukrayna Daimî Temsilcilikleri önderliğinde yürütülen lobi çalışmaları sonucunda Rusya’nın üyelik oylaması BM İnsan Hakları Konseyi’nin gündemine getirildi. 93 üye ülke delegasyonu Rusya’nın konseyden çıkarılmasına yönünde oy verirken, 24 ülke bu karara karşı çıktı ve 58 devlet delegasyonu oy kullanmadı. Rusya BM tarihinde İnsan Hakları Konseyi üyeliğinden menedilen ikinci ülke olarak tarihe geçti. İlk üyelik iptal oylaması 2011 yılında anti-hükümet protestoları esnasında gelişen insani krizi nedeniyle Libya’nın devre dışı bırakılması yönünde gerçekleşmişti.

Tarihi oylama sonrasında Rusya delegasyonundan temsilci Gennady Kuzmin söz alarak Rusya’nın hali hazırda Konsey’den ayrılma kararını almış olduğunu ifade etti. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa Daimî Temsilcileri söz hakkı isteyerek herhangi bir üye ülkenin kendi kararı ile İnsan Hakları Konseyinden çıkmasının farklı bir prosedür sonucu olabileceğini ve bu konuda Rus Heyeti’nden detaylı açıklama beklediklerini ifade ettiler. Oylama sonrasında Ukrayna Daimî Temsilcisi Sergiy Kyslytsya sosyal medya hesabından Cenevre Rus Delegasyonunun yayınlamış olduğu mektubu paylaşarak, Rus Hükümeti’nin yapılan oylamadan önce İnsan Hakları Konseyi’nden çıkma kararı aldığını duyurmasını Genel Kurul oylamasının çarpıtılması olarak ifade etti.

BM İÇİN ÖNEMLİ BİR GÜÇ GÖSTERİSİ

Tarih boyunca yaşanan birçok sistematik savaş suçuna ve soykırıma yetersiz müdahalesi ile eleştirilen BM için bu oylama önemli bir güç gösterisi oldu. Güvenlik Konseyi’nde halen daimî üyeliği devam etse de birçok devletin uluslararası kamuoyunun baskısı vesilesiyle BM çatısı altında, politik önceliklerini bir kenara bırakıp Rusya’yı İnsan Hakları Konseyi’nden menetmesi BM’nin ortak değerler ve uluslararası insan hakları hukuku çerçevesinde bir araya geldiğinde etkin adımlar atabileceğini kanıtladı.

Rusya’nın İnsan Hakları Konseyi üyeliğini kaybetmiş olması öncelikle Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky’nin daha sonrasında ise BM Daimî Temsilcisi Sergiy Kyslytsya’nin başarılı kamuoyu çalışmalarının sonucu olarak değerlendirilebilir. İşgalin başlamış olduğu ilk günden beri Zelenskyy savaşın tüm detaylarını ve süreçte yaşanılan savaş suçlarını sosyal medya hesaplarını çok nitelikli bir şekilde kullanarak tüm dünyaya duyurmayı başardı. Çetin şartlarda mesaisine devam eden Zelenskyy’nin özellikle uluslararası basın toplantılarında vermiş olduğu şeffaf cevaplar, insani tavırları, basın mensupları ile geliştirmiş olduğu sıcak ilişkiler tüm dünyanın gözünü Rusya’nın sürdürmüş olduğu dezenformasyon kampanyasına rağmen Ukrayna’ya çevirmeyi başardı. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskyy geçtiğimiz Salı günü BM Güvelik Konseyi’ne yapmış olduğu seslenişte Rusya’nın veto hakkını insanlığın ölümü için kullandığını söylemişti. Rusya’yı Ukrayna vatandaşlarını sessiz köleler haline getirmeye çalışmakla suçlayan Zelenskyy, maruz kaldıkları insani suçlar sonucu katledilen kadınların kulaklarındaki altın küpelerin bile Rus askerleri tarafından sökülüp alındığını söyledi.

SAVAŞ’IN BİR CEPHESİ DE SOSYAL MEDYA

Aynı şekilde BM New York Daimî Temsilcisi Sergiy Kyslytsya de New York’ta örnek bir liderlik sürdürüyor. Katıldığı tüm BM oturumlarında savaşın ilk gününden beri yaptığı çarpıcı açıklamalarla gündeme gelen Büyükelçi Kyslytsya, global kamuoyunun dikkatini diplomasinin üstü kapalı söylem tarzına ters düşen insani açıklamaları ve aksiyon talep eden konuşmaları ile çekmeyi başardı. Daimî Temsilcisi Sergiy Kyslytsya her fırsatta tüm dünyayı tarihin insaflı ve onurlu tarafında durmaya davet etmeye devam ediyor.

Tarih boyunca dünyanın birçok farklı coğrafyasında işlenen soykırımlara uluslararası kamuoyu sessiz kaldı. İnsani bir tutum ile önderlik eden liderlerin başarılı direniş politikaları elbette çok önemli. Fakat bunun yanı sıra, Bucha’dan dünya kamuoyunun gözü önüne aniden gelen kan dondurucu görüntüleri ve onur kırıcı suçların tüm çıplaklığı ile ortaya çıkartılmasını, günümüzün savaşlarının aynı zamanda sosyal medya mecralarında eş zamanlı yer alıyor olmasına borçluyuz. Ukrayna sığınaklarından vatandaşların yapmış olduğu anlık paylaşımlar, yetim kalan çocukların ebeveynlerinin mezarları başında çaresiz bekleyişleri, bebeklerinin tek başlarına kalmalarından korkan annelerin çocuklarının sırtlarına yazmış oldukları akraba iletişim bilgileri uluslararası kamuoyunu derinden etkiledi. Ülkelerin bağımsızlığını ihlal eden silahlı operasyonlar savaş suçlarının başında gelse de, hızla yayılan görsel haberler vesilesiyle savaşların sadece askerler arasında gerçekleşmediğine bir kez daha tanıklık ettik. Kadınlara ve çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar Uluslararası Ceza Mahkemesinin Roma Tüzüğü altında bir çeşit savaş silahı olarak tanımlanıyor. Bucha ve çevre beldelerden gelen korkunç resimler sonrası bir kez daha kadın ve çocukların savaşlardan ne denli adaletsiz bir şekilde etkilenip hayatlarını kaybettiklerine şahitlik etmeye devam ediyoruz.