Rusya-Ukrayna krizinin gündemine oturdu: A’dan Z’ye Türkiye’nin ürettiği İHA ve SİHA’lar

Türkiye’nin sattığı insansız hava araçları (İHA) ve silahlı insansız hava araçları (SİHA) Rusya-Ukrayna krizinin gündemine oturdu. Son olarak ‘Azerbaycan-Ermenistan arasındaki çatışmalarda kullanıldığı’ iddia edilen İHA ve SİHA’lardan Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) envanterinde kaç adet bulunuyor? İHA ve SİHA’ları askeri operasyonlarda etkisi ne? Ukrayna’nın Türkiye’den satın aldığı İHA ve SİHA’lar ne kadar etkili?

Azerbaycan-Ermenistan arasındaki çatışmalarda ‘Türkiye menşeli İHA/SİHA’ların kullanıldığı’ iddiaları dünya kamuoyunun gündeminde. 2014 yılından beri aktif olarak kullanılan ve Türkiye’nin Suriye’de yürüttüğü askeri operasyonlarda kullanılan insansız hava araçlarının büyük başarı kaydettiği duyuruldu.

Kanada Dışişleri Bakanlığı’nın insansız hava aracı teknolojisinde Türkiye’ye yaptığı ihracatı, bu teknolojinin Azerbaycan-Ermenistan arasındaki çatışmalarda kullanıldığı gerekçesiyle askıya alması İHA/SİHA’ları bir kez daha gündeme getirdi.

İHA/SİHA’LARIN TERÖRLE MÜCADELEYE ETKİSİ NE OLACAK?

İnsansız hava araçları savunma sanayiinin en önemli gündem maddelerinden biri. Ülkeler, insansız hava araçlarını üzerine silah ekleyerek savaşlarda, çatışma bölgelerinde kullanmak için birbiriyle yarışıyor. Anlık istihbarat toplama ve görüntü iletme kabiliyeti de olan bu araçlar, komuta merkezlerinden uzaktan kumanda edilerek hareket ettiriliyor; hem bilgi toplayabiliyor hem de imha edebiliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin Afganistan ve Pakistan’da yaptığı türden sivil kayıplarıyla eleştiri konusu olan bu araçlar, devletlerin terörle mücadelede ‘sıfır kayıpla’ en fazla verimi aldığı ‘askeri personel’ olarak, silahlı kuvvetler üzerinde her geçen gün etkisini arttırıyor.

TSK ENVANTERİNDE KAÇ ADETA İHA/SİHA VAR?
Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı’nın hazırladığı ‘Türk Savunma Sanayii Ürün Kataloğu’ndaki bilgilere göre; Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) envanterinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar’ın Genel Müdürü olduğu BAYKAR Savunma’nın ürettiği Bayraktar TB2, olmak üzere Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ) üretimi ANKA ve Aksungur, VESTEL üretimi Altınay X-4, STM firmasının geliştirdiği ALPAGU gibi araçlar envanterde bulunuyor. 8 Mayıs 2020 tarihinde, Jandarma Genel Komutanlığı’na 3 adet ‘Bayraktar TB2’ teslim edilmesiyle birlikte Türk Silahlı Kuvvetlerinin envanterine giren İHA/SİHA sayısı 144 oldu. Envanter 110 adet Bayraktar TB2, 24 adet ANKA ve 10 adet Gözcü-1’den oluşuyor. 2021 yılında BAYKAR Savunma’nın ürettiği ve henüz deneme aşamasında olan 6 adet AKINCI TİHA’nın da envantere girmesi planlanıyor. Gözcü-1’ler ise İHA/SİHA’lar yokken İsrail’den alınan Heronlar.

Bu haberler de ilginizi çekebilir:

KAMİKAZE DRONELAR DA KULLANILIYOR

Envanterdeki insansız hava aracı sayısı daha fazla olabilir, ancak bu sayılanlar taşıdıkları silah, aktardıkları anlık istihbaratla en çok öne çıkanlar. Balon tipi insansız hava araçlarının yanısıra daha küçük drone’lar da envanterde yer alıyor. Bu drone’ların bazıları ‘kamikaze drone’ olarak kullanılıyor. Belirlenen hedefe kamikaze dalışı yapan bu drone’lar kendileriyle birlikte hedefi de yok ediyor.

BAYKAR SAVUNMA KAÇ ADET İHA/SİHA ÜRETTİ?

BAYKAR Savunma, TSK’nın en önemli insansız hava aracı tedarikçisi konumunda. Zaman zaman bu nedenle eleştirilerin hedefi de olan BAYKAR Savunma’nın, bugüne kadar 400 adet farklı prototipte ürün siparişini teslim ettiği iddia ediliyor.

YERLİ İHA/SİHA’LAR HANGİ ÜLKELERE İHRAÇ EDİLİYOR?

Azerbaycan’ın Türkiye’den insansız hava aracı aldığına dair resmi bir açıklama yok. Ancak TRT World, Azerbaycan’ın birkaç ay önce İHA filosuna Bayraktar TB2’leri kattığını ve bunların Dağlık Karabağ’da 27 Eylül’de başlayan çatışmalarda Ermenistan’ın karadan güdümlü füze ve tanklarını vurduğunu yazdı.

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir’in sosyal medyadan yaptığı, “Savunma sanayiimiz SİHA’larımızdan mühimmatlarımız ve füzelerimize, elektronik harp sistemlerimize kadar bütün tecrübe, teknoloji ve kabiliyetleriyle her zaman Azerbaycan’ın emrindedir!” şeklindeki açıklaması da bu ‘alışverişin’ gerçekleştiğine dair kanıtlar arasında gösteriliyor. Demir, 1 Eylül 2020 tarihinde A Haber televizyonunda yayınlanan “Memleket Meselesi” programında da İHA/SİHA’ların ihracı konusunda isim vermediği “7-8 ülkeyle de ciddi görüşmeler” yapıldığını açıklamıştı.

Bu haberler de ilginizi çekebilir:

Türkiye’de üretilen İHA/SİHA’ların en önemli alıcısı ise Katar. Ukrayna da Türkiye’den insansız hava aracı ithal eden ülkelerin başında geliyor. Her iki ülke de Bayraktar TB2’lerden satın alarak envanterine kattı. Sırbistan da Türkiye’den İHA/SİHA satın almak istediğini açıkladı. Türk yetkililer SİHA’lara talebin yoğun olduğunu belirtiyor.

İHA/SİHA’LAR NE KADAR YERLİ VE MİLLİ?

İktidar yetkililer, İHA/SİHA’lar, yüzde 90 oranında yerli üretim olduğunu iddia ediyor. Selçuk Bayraktar, Bayraktar TB2 ve Akıncı hava araçlarında yerlilik oranı ise yüzde 93’lere kadar çıktığını öne sürdü. Ancak bu araçlarda motor kullanımı yerli değil. Bu nedenle TUSAŞ, ANKA’larında yerli motor kullanımı için de AR-GE çalışmalarını hızlandırmış durumda. İHA/SİHA’larda motorların yanısıra, birçok görüntüleme teknolojisi, kamera birimleri de ihraç edilen teknolojiyle üretiliyor. Kanada’nın tedariki askıya alması ise Türkiye’yi ne kadar etkileyecek henüz bilinmiyor.

Bayraktar İHA'nın ardından Silahlı ANKA İHA'da terörle mücadele bölgesinde semalarımızda… pic.twitter.com/p135UIvCXL

— T.C. Millî Savunma Bakanlığı (@tcsavunma) July 2, 2017

İLK SİHA 1849’DA SICAK BALON İLE SALDIRI

İHA ve SİHA’lar son 20-30 yılda ivme kazandı. Ancak İHA/SİHA fikri savaş kültüründe daha eski bir tarihe sahip. İlk SİHA saldırısı olarak 1849’da Avusturya İmparatorluğu’nun Venedik’e yaptığı saldırı görülüyor. Avusturyalılar sıcak hava balonlarına bağlanan bombaların kentte patlaması amaçladı. Bu hedef kısmen başarıya ulaştı Bombaların bir kısmı hedefi vurdu ancak rüzgarın yönünün değişmesi sonucu bombaların bir kısmı da Avusturya askerlerinde patladı.

Lahey Barış Konferansı’nda imzalanan sözleşme ile balonlarla ile bombardıman düzenlemek 1899 yılında yasadışı ilan edildi. Amerikan ordusu, Vietnam Savaşı’yla birlikte insansız savaş uçaklarını test etmeye başladı.

İHA/SİHA’NIN AVANTAJLARI NELER?

Orduların İHA ve SİHA’ları tercih etmesinin farklı sebepleri var ancak başlıcaları şunlar:

– Savaşlarda pilot kaybını azaltmak: SİHA’lar kumanda merkezinden kontrol ediliyor ve yönlendiriliyor. Kameralardan gelen görüntülere göre pilotları bu araçları kontrol edip hedefleri vurabiliyor.
– Savaş uçaklarına göre çok daha uzun süre havada kalabilmeleri