Bulunduğu Afyonkarahisar’dan İsrail’e, oradan da ABD’ye kaçırılan 1700 yıllık Kybele heykeli, 60 yıl sonra Türkiye’ye getirildi. Bolluk ve bereket sembolü, koruyucusu olduğuna inanılan ‘ana tanrıça’ Kybele heyekli, yeni müzenin tamamlanmasının ardından Afyonkarahisar’a götürülecek.
Türkiye’den 1960’lı yıllarda İsrail’e götürülerek satılan ve yaklaşık 60 yıl sonra doğduğu topraklara geri getirilen tarih öncesi dönemlerde bereketin sembolü ve koruyucusu olduğuna inanılan “ana tanrıça” Kybele heykeli, film gibi bir takibin ardından yurda getirildi.
İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde Kybele heykeli için düzenlenen törende konulan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bu toprakların kültür ve medeniyet zenginliğinin her parçasını Türkiye’ye ve tüm insanlığa kazandırmak için yoğun çalışmalar yürüttüklerini kaydetti.
Kaçakçılıkla Mücadele Şube Müdürlüğünün artık Daire Başkanlığı olarak görev yaptığını belirten Bakan Ersoy, “Daire Başkanlığı; Yurt içi Kaçakçılıkla Mücadele, Yurt dışı Kaçakçılıkla Mücadele, Eğitim ve Farkındalık Şubesi olmak üzere branşlaşan üçlü bir yapıda görev yapmaktadır. Mücadele için gerekli olan ekiplerimizin sayılarını ve imkanlarını da artırmak gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle biz bunu Daire Başkanlığı seviyesine getirdik ve üç katına çıkarttık. Onların yetkilerini ve kaynaklarını da artırarak dünya çapında çok daha etkili bir mücadele başlatmış olduk” diye konuştu.
AFYON’DAN İSRAİL’E, ORADAN ABD’YE KYBELE HEYKELİNİN HİKAYESİ
Eserin iade süreci bir İsrail vatandaşının, 2016 yılında Roma Dönemi’ne ait bir Kybele heykelini yurt dışına ihraç edebilmek için kendi ülkesinin makamlarından izin talebinde bulunması ve İsrail makamlarının, eserin fotoğrafını Türkiye’ye ileterek kökeni hakkında bilgi talep etmesiyle başladı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü uzmanları Feza Demirkök ve Şehrazat Karagöz bu heykelin Afyonkarahisar’da, 1964 yılında bulunmuş olan ve halihazırda Afyonkarahisar Müzesi’nde sergilenen ‘Kovalık Eserleri’yle tipolojik benzerliğini tespit ettiler. Elde edilen bilgiler ışığında harekete geçilerek eserin Amerika’da gerçekleştirilecek satışının durdurulması istendi. Heykeli elinde bulunduran şahıs ise Kybele heykeline dair açtığı aidiyet davasına, Türkiye karşı hukuki süreci başlatarak cevap verdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve New York Başkonsolosluğu’nun devreye girmesiyle Kybele heykelinin iadesi konusundaki karşı iddiala tüm muhataplara iletildi.
BİLİMSEL KANITLAR VE TANIK İFADELERİ İLE BELGELER TÜRKİYE’Yİ İŞARET ETTİ
Sürecin sonunda bilimsel kanıtlar, eserin ortaya çıkarıldığı yıllarda bölgede yaşayan görgü tanıklarının ifadeleri ve Afyonkarahisar’daki kaçakçılık olaylarına ilişkin belgeler, Kybele heykelinin Türkiye’ye ait olduğunu doğrulaı. Ayrıca heykelin ortaya çıkarıldığı yıllarda Afyonkarahisar Müzesi Müdürü olarak görev yapan Hasan Tahsin Uçankuş’un kişisel arşivinden elde edilen belgeler de tanık ifadelerinin tutarlılığını gösterdi. Tüm bu ortak çalışma ve çabaların neticesinde, eseri elinde bulunduran kişi, heykeli Türkiye’ye iade etmeyi kabul etti. Süreç, şahıs ile bakanlık arasında ‘sulh’ yoluyla çözüldü.
KYBELE HEYKELİ
Prehistorik dönemlerden itibaren Akdeniz havzasında özellikle Anadolu’da bereket ve bolluğun sembolü ve koruyucusu “ana tanrıça” olarak tapınılan Kybele’nin iki yanındaki aslanlar, doğa ve hayvanlar üzerindeki hakimiyetini sembolize ediyor.
Antik dönem sosyal ve dini yaşamında kişilerin olmuş ya da olmasını diledikleri istekleriyle ilgili ya da inandıkları tanrısal varlığı onurlandırmak üzere tanrı ya da tanrıçalara adak sunmaları yaygın bir gelenekti. Tanrıyı onurlandırmak üzere tapınaklar ya da kutsal alanlara sunulan materyaller “adak objesi” olarak değerlendirilirdi. Kişinin sosyal ve ekonomik statüsüne göre adak objeleri, basit bir taş parçasından gösterişli bir heykele kadar farklılık gösterebiliyordu.
Sideropolisli Asklepiades’in Oniki Tanrı Ana’ya sunduğu bir adak heykeli olarak tarihte bilinen Kybele’nin yazıt bölümünde, “Hermeios’un oğlu Sideropolisli Asklepiades adağı Oniki Tanrı Ana’ya dikti” ifadesi yer alıyor. Kybele heykeli, uzmanlarca MS 3. yüzyıla tarihlendiriliyor. İncelemelerde, söz konusu heykelin tipolojik özelliği, kullanılan mermerin cinsi, işçiliği ve yazıtından edinilen bilgiler ışığında kuvvetle Anadolu kökenli olduğu anlaşılıyor.
