Temmuz ve ağustosta bu perdeden sözlere kanan tasarruf sahipleri 10 milyar dolar bozdurdu. O gün ortalama kur 2,97 civarında idi.
Jöleli müşavirin bol sıfırlı ücret mukabili çıktığı TRT ekranında bol kepçeden atıp tutuyor olması dolar bozdurduğu için dili yananların kendisini memnuniyetle seyrettiği manasına gelmez. Kerameti kendinden menkul müşavirle yüz yüze gelebilseler okkalı iki çift sözleri olacağı aşikâr.
3 TL nerede, 3,40 nerede? Birkaç ayda 40 kuruş arttı. Hükûmete inanıp dolar bozduranların kaybını bir misalle berrak hale getireyim. Misalen 100 bin doları olan bir işadamı veya şirket, Ağustos’ta 300 bin TL’ye dövizi bozdurdu. O gün hamasî sözlere kanmayıp bekleseydi aynı tutar mukabili bugün 338 bin TL alacaktı. 38 bin TL zararı var. Milyon dolarlık işlemlerde kaybı x10 olarak hesaplayın.
Elde dövizi olanlar en azından kârdan zarar etti. Bir de döviz borcu olanlar var ki onların uykuları kaçıyor. Dolar arttıkça borçları katlanıyor. Dış borçlarımız 401 milyar dolar. Hükûmet pek telaffuz etmese de bıldır yenilen bu paraların faturası çıkacak. Borçlara 30 kuruşluk kur artışından mütevellit 120 milyar TL ilave yük bindi. Net döviz açığı 200 milyar dolar olan özel sektörün bu paraları nasıl bulacağını bilenlerin acilen Merkez Bankası’na müracaatı rica olunur. Merkez Bankası’nda hâlâ bankacılıktan, para politikasından anlayan ehil bir isim kalmışsa meramını anlatması memleketin âlî menfaatlerine nadide bir hizmet addedilecektir.
Donald Trump’ın ABD’de başkanlık seçimini kazanması Dolar Endeksi’ni 13 senenin zirvesine çıkardı. Dolara teveccüh arttıkça bizim gibi dövize muhtaç piyasaların dilini damağını kurutacak. TL son dönemde dolar karşısında yüzde 6,6 değer kaybı ile en kötü performans gösteren 4. para birimi oldu.
8-18 Kasım arasında geçen 10 günde gelişen piyasalar kategorisinde işlem gören 24 para biriminin tamamı değer kaybetti. “En iyi performanslar” dahi negatif değere işaret etti. “En iyi” 5 para birimi yüzde 0,03 değer kaybeden Hong Kong doları, yüzde 1,45 düşen Peru Solu, yüzde 1,5 düşen Çin Yuanı, yüzde 1,57 düşen Tayvan Doları ve yüzde 1,64 düşen Rus Rublesi oldu.
Gelişmekte olan ekonomilerin para birimlerinde, 7 ülkede değer kaybı yüzde 5’i aştı. En kötü performansı gösteren Meksika Pesosu’nda değer kaybı yüzde 10,3’e ulaştı. Güney Afrika Randı yüzde 8,84, Brezilya Reali yüzde 7,32 değer yitirdi. “En kötü performans” listesinde 4. sıraya yüzde 6,6 değer kaybıyla Türk Lirası oturdu. TL’yi, yüzde 6.53 ile Kolombiya Pesosu takip etti.
Gelişmekte olan ülkeler, para birimlerine destek için müdahalelere başladı. İlk hamle, parası en çok değer kaybeden Meksika’dan geldi. Faizler 50 baz puan artırıldı. Riggitin yüzde 4,78 değer kaybı üzerine Malezya’da da merkez bankası piyasaya doğrudan müdahalede bulundu.
Türkiye’de ise “Dolar yükseliyorsa bize ne! Amerikalılar düşünsün.” hezeyanı hâkim görüş haline geldi. Son söz olarak Nixon döneminin Hazine Bakanı Connally’in 1971’de sarf ettiği o meşhur cümleyi iktibas edeyim: “Dolar bizim paramız ama sizin probleminiz.”
