17 Ağustos 1999 depreminin ardından “deprem vergisi” olarak anılan iki vergi yürürlüğe girdi: Özel İletişim Vergisi (ÖİV) ve Özel İşlem Vergisi. Ancak bunların nerelere nasıl harcandığı tartışma konusu
İzmir’de 30 Ekim Cuma günü 6,9 şiddetinde meydana gelen depremin yankıları sürüyor. Her deprem sonrası olduğu gibi yine “deprem vergisi” gündemde. Son olarak Elazığ’daki 6,8’lik depremin ardından başlayan “deprem vergileri” ne oldu tartışmaları yeniden gündeme geldi. Muhalefet cephesinden gelen eleştirilere iktidar kanadından ikna edici bir cevap gelmedikçe tartışmanın dozu da yükseliyor. “Deprem paraları ihtiyaç olan alanlarda kullanılır” şeklinde özetlenebilecek açıklamalar ise kamuoyunu ikna etmekten uzak görünüyor.
100’den fazla ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency Internatıonal-TI), yolsuzluğun toplumlar üzerindeki yıkıcı etkisini sonlandırmak için insanları dünya çapında güçlü bir koalisyon içinde bir araya getiren, yolsuzlukla mücadeleye liderlik eden küresel bir sivil toplum örgütüdür. Bu örgütün Türkiye ayağını sürdüren Uluslararası Şeffaflık Derneği de deprem vergileri tartışmaları sürerken dikkat çekici bir çalışmaya imza attı. “Deprem vergisi” olarak anılan Özel İletişim Vergisi’nin izini süren dernek bugüne kadar ulaşılan para miktarını da açıkladı. İşte detaylar…
ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ HAYATIMIZA NASIL GİRDİ?
17 Ağustos 1999 depreminin ardından “deprem vergisi” olarak anılan iki vergi yürürlüğe girdi: Özel İletişim Vergisi (ÖİV) ve Özel İşlem Vergisi. Bunlar, o yıllarda dayanışma vergisi olarak da nitelenen ve geçici olması öngörülen iki vergi türü olarak hayatımıza girdi. Kasım 1999 tarihinde, 4481 sayılı Kanun’la 1 yıllığına getirilen bu vergi uygulaması 4605 sayılı Kanun ile Aralık 2002’ye, 4783 sayılı Kanun ile de Aralık 2003’e kadar uzatıldı. Aralık 2003 tarihinde ise ÖİV, 5035 sayılı Kanun ile kalıcı hâle geldi ve 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 39. maddesine eklendi.
2004-2008 ARASINDA 60,6 MİLYAR TL TOPLANDI
Türkiye’de halihazırda mobil telefon, sabit hat, internet, uydu ve televizyon kullanımında yüzde 7,5 ÖİV, Mobil telefon aboneliğinin ilk tesisinde 79 lira, 100 liralık faturada 14 lira KDV, 6 lira ÖİV alınıyor. Buna göre bu verginin hayatımıza girdiği günden beri toplanan para miktarları şöyle:
1999-2003 yılları arasında 4,6 milyar lira, 2004-2018 yıllar arasında 60,6 milyar lira toplanırken 2019 yılının ilk 7 ayda toplanan ÖİV 2,1 milyar lira olarak kayda geçti. Buna göre 2004-2019 arası 15 yıllık sürede toplamda 62,7 milyar liralık “vergi” toplandı.
VERGİLERİN YALNIZCA DEPREM İÇİN KULLANILMASINI SAĞLAYACAK YAPILAR YOK
Bu kanun kapsamında, telefon hatları için aboneliğin ilk tesisinde alınacak ve yıllık olarak güncellenecek ÖİV bedelinin yanı sıra; mobil telefon, sabit hat, internet, uydu ve televizyon kullanımı için yüzde 5’ten yüzde 20’ye değişiklik gösteren vergi oranları belirlendi. 2018 yılında ise bu oranlar, bütün kullanımlar için yüzde 7,5 oranında sabitlendi. Çıplak kullanım bedeli üzerinden belirlenen bu tutar, firmalar tarafından kullanıcı faturalarına aylık olarak yansıtılmaya başlandı. 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle mobil telefon aboneliğinin ilk tesisinde 79 liralık ücret tahsil edilmeye başlandı. Uluslararası Şeffaflık Derneği’ne göre Özel İletişim Vergisi, diğer tüm vergiler gibi genel bütçeye gelir olarak kaydedilip Hazine’ye aktarılıp deprem dışında farklı alanlarda kullanılabilmektedir. Toplanan bu verginin, yalnızca depremle ilgili ihtiyaçlara yönelik kullanılmasını zorunlu kılacak, fon benzeri yapılara yönelik bir çalışma ise yürütülmüyor.
ERDOĞAN: HESABINI VERMEYE ZAMANIMIZ YOK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, deprem vergileri nereye harcandığı ile ilgili Ocak 2020’deki bir soruya “Bunlar ise yatıyor kalkıyor “o parayı nereye, bu parayı nereye harcadınız?” Harcanması gereken yere harcadık. Bundan sonra da Bay Kemal’e bu tür şeylerin hesabını vermeye zamanımız yok” cevabını vermişti.
